Zwartendijk was tijdens de Tweede Wereldoorlog consul in Litouwen. Vanuit zijn rol verstrekte hij valse papieren waardoor duizenden Joden uit handen van de Russen en Duitsers konden blijven. Zwartendijk wordt ook wel de Nederlandse Schindler of de Engel van Litouwen genoemd.

Excuses, geen onderscheiding
Na de oorlog werd Zwartendijk door het ministerie van Buitenlandse Zaken berispt omdat hij in strijd met de richtlijnen de visa zou hebben verstrekt. Eind 2018 werden aan de nabestaanden van de Eindhovense verzetsheld excuses aangeboden door het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Op initiatief van Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) vraagt de Kamer, samen met Joodse organisaties, journalisten en zijn voormalig werkgever Philips, de Koning om Zwartendijk postuum te onderscheiden voor zijn heldenrol in de Tweede Wereldoorlog. Eigenlijk is de onderscheiding niet meer mogelijk, omdat een koninklijke onderscheiding alleen gegeven kan worden aan mensen die nog leven.

Brede steun
Bij leven heeft Zwartendijk nooit de erkenning gekregen die hij verdient, vindt Sjoerdsma. Hij wil dat alsnog rechtzetten: “De belofte van ‘nooit meer’ begint bij het voorkomen van haat. Maar net zo belangrijk is het om hen te eren die hier tegen in verzet kwamen. Deze helden belichamen idealen om na te streven. Ze zijn rolmodellen om ons aan te spiegelen in tijden van morele dilemma’s. In dat licht is het extra mooi dat alle Kamerleden het initiatief om Zwartendijk te eren steunen.”

Sjoerdsma hoopt dat de koning een uitzondering wil maken voor de Eindhovense verzetsheld. Een uitgemaakte zaak is dat nog niet.

'Ik heb het nooit geweten'
Jan Zwartendijk was in 1939, toen de oorlog uitbrak, directeur van de vestiging van Philips in Litouwen. Toen de Nederlandse consul uit zijn ambt werd gezet, werd Zwartendijk zijn opvolger. In die positie kon hij Joden helpen door met valse documenten een visum te verstrekken.

Ondanks zijn heldendaad hebben veel mensen nog nooit gehoord van Jan Zwartendijk. Zelfs zijn zoon Rob Zwartendijk kwam er pas achter toen hij 30 was. “Ik heb het nooit geweten. Als iemand er naar vroeg deed mijn vader het altijd af met: 'Ik heb gedaan wat iedereen zou doen.' En verder praatten we er niet over", vertelde hij eerder.

LEES OOK: Nabestaanden Eindhovense verzetsheld Jan Zwartendijk hebben excuses gekregen