De eerste kernbommen die niet op vliegbasis Volkel lagen, arriveerden in januari 1960 in Brabant. Zo'n tegenstrijdige zin zou prima passen in een geschiedenisboek over de luchtmachtbasis. Dubbelzinnig zijn de verhalen over de aanwezigheid van kernwapens op Volkel altijd geweest.

Toch zijn de feiten redelijk tastbaar. In de Tweede Wereldoorlog legden de Duitsers tussen Volkel en Odiliapeel het vliegveld aan voor hun Luftwaffe. Na de oorlog knapte de Nederlandse luchtmacht de kapot gebombardeerde start- en landingsbanen op. Volkel werd in 1951 aangewezen als eerste tactische vliegbasis van Nederland. Tot zover de historie in een notendop.

Koude Oorlog
Tijdens de nucleaire wapenwedloop tussen de Verenigde Staten (VS) en de toenmalige Sovjet Unie, viel het oog van de Amerikanen op Volkel. Daarop volgde in 1959 een akkoord met de Nederlandse regering. De Amerikanen boden een beschermende atoomparaplu en in ruil daarvoor mochten de VS tactische kernwapens plaatsen op Volkel.

Een zeer belangrijk deel van het akkoord: de Amerikanen beheren de kernwapens tot op de dag van vandaag helemaal zelf. Met een eigen militaire eenheid voor het onderhoud en de zeer strenge bewaking. Er kan met scherp worden geschoten. En ook goed om te weten: de VS beslissen zelf over de inzet van de kernwapens, zonder vetorecht van Nederland.

Bibliotheek Tweede Kamer
Afgelopen decennia zijn de kernwapens geregeld vervangen door nieuwe exemplaren. Hoeveel en van welk type de bommen zijn, blijft onder de radar. Een Amerikaanse kernwapenexpert zei in 2019 in het tv-programma Zembla dat er 9000 doden en 38.000 gewonden zouden vallen als de boel in Volkel ooit zou ontploffen.

Als er iets misgaat met de bommen, bepalen Amerikaanse militairen hoe dicht onze hulpdiensten bij de rampplek mogen komen. Dat zou allemaal blijken uit debatverslagen uit 1960 en 1970 die liggen opgeslagen in de bibliotheek van de Tweede Kamer.

Ruud Lubbers
Zoveel spitwerk is er overigens niet voor nodig om het geheim van Volkel te ontrafelen. Oud-premier Ruud Lubber onthulde in 2013 in een documentaire van National Geographic dat er kernwapens liggen op de Brabantse vliegbasis. Niet echt opzienbarend, want drie jaar eerder publiceerde WikiLeaks al gelekte documenten waarin een Amerikaanse diplomaat de aanwezigheid van kernwapens op Volkel bevestigt.

Veiligheid boven transparantie
"Op grond van bondgenootschappelijke en juridisch bindende afspraken kunnen geen mededelingen worden gedaan over aantallen en locaties van in Europa aanwezige Amerikaanse kernwapens. Hieraan liggen veiligheidsoverwegingen ten grondslag."

Dit is bijna het gebruikelijke antwoord van de regering op vragen uit de Tweede Kamer. Wie probeert om een vinger te krijgen achter het kernwapenbeleid van Nederland stuit op een muur van geheimzinnigheid.

Veiligheid boven transparantie, blijkt eens te meer tijdens het laatste overleg tussen de vaste Kamercommissies Buitenlandse Zaken en Defensie en minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken. Uit het verslag van 38 vel papier valt geen enkele aanwijzing te halen over een nieuwe lichting Amerikaanse kernbommen op Volkel. Het overleg van 22 maart blinkt uit in draaien om de hete brij.

Tot ergernis van onder anderen SP-Kamerlid Jasper van Dijk: "Dit betekent dat die regio in volledige onwetendheid zal moeten blijven, terwijl het levensgevaarlijk is omdat die kernwapens daar liggen."

LEES OOK:

Ongeluk gebeurd met atoombom op vliegbasis Volkel, zeggen wetenschappers

Amerika ontkent ongeluk met atoombom in Volkel: 'Foto komt uit een folder'

‘Als het misgaat in Volkel, vallen er vanwege de kernwapens die daar liggen 9000 doden’

Justitie gaat Ruud Lubbers niet alsnog vervolgen voor onthulling kernbommen op Vliegbasis Volkel