Het graduale van kruisheer Johannes van Deventer - een boek vol met Gregoriaanse gezangen - is het meest uitzonderlijke. Het ziet er uit zoals je een middeleeuws boek voorstelt. Vol met sierlijke letters en kleurrijke afbeeldingen. Het boek is gemaakt rond 1500.

Johan Oosterman is hoogleraar Oudere Nederlandse letterkunde glundert als hij over het boek praat. “Toen ik net in het bestuur zat, vroeg ik of ik het mocht zien. En dat mocht. Ik mocht het vasthouden en er doorheen bladeren. Dit soort boeken zijn heel zeldzaam. Dat je het dan van zo dichtbij mag bekijken. Ja, dat is echt bijzonder.”

Het boek is zwaar, het weegt 22 kilo. “Het is gemaakt door een van de kruisheren die hier in dit klooster hebben gewoond”, vertelt de hoogleraar. “Het is helemaal met de hand geschreven en versierd. Het is hier altijd gebruikt. Er is hieruit gezongen. Dat het al meer dan vijfhonderd jaar op dezelfde plek is gebleven, dat is echt uniek.”

Het klooster van Sint Agatha werd in 1371 gebouwd. Oosterman: “Er moet meteen een bibliotheek geweest zijn en zeker vanaf begin 1400. Daarmee is het de oudste bibliotheek van Nederland die altijd op dezelfde plek is gebleven.” Het is zo bijzonder dat de bibliotheek hiermee op de lijst van Beschermd Cultureel Erfgoed staat. Het is bovendien zo waardevol dat het nooit Nederland mag verlaten. De bibliotheek heeft nu zesduizend boeken van voor 1800.

Al die eeuwen waren de boeken alleen te zien voor de kruisheren die in het klooster leven. “De boeken zijn heel kwetsbaar”, zegt Oosterman. “Ze liggen tegenwoordig in een geklimatiseerde kluis.” Nu mag iedereen een glimp van de boeken opvangen. Er is een tentoonstelling in het klooster waar de meest bijzondere boeken van de bibliotheek te zien zijn. Waaronder dus het graduale van Johannes van Deventer. Bladeren zit er alleen niet in. Het enorme boek ligt veilig achter glas.