Bergen op Zoom was een internationale belangrijke havenstad en een garnizoensstad. Er werd veel gehandeld in koloniale goederen.

Jan Menkenveld was een kapitein en slavenhaler. Hij kocht, vervoerde en verkocht in zeven reizen ruim 2000 mannen, vrouwen en kinderen van Afrika naar de Caraïben. Na zijn ontslag kocht hij in Bergen op Zoom op de Grote Markt een koffiehuis en logement en werd herbergier.

Wie die man was en hoe het er tijdens die reizen aan toe ging, vertelt maritiem historicus Willem van Rooij. "Mensen lagen naast elkaar in het ruim, twee lagen boven elkaar. De mannen werden geketend aan handen en voeten. Ze verbleven tussen de zes en twaalf maanden op het schip. Zestien uur per dag onderdeks onder enorme vervuilende omstandigheden."

'Vervelend menneke'
Ook het verhaal van John Gabriel Stedman uit Bergen op Zoom komt voorbij. Dat is een legerkapitein die in zijn jonge jaren een 'vervelend menneke' was, vertelt onderzoeker Rochus van den Berg. Stedman ging naar Suriname om daar de marrons te bevechten. Dat waren tot slaaf gemaakten die gevlucht waren en de plantagehouders aanvielen.

Hij legde deze reis vast in een boek dat uiteindelijk een wereldwijde bestseller werd. Het laat onder meer zien wat voor straffen de tot slaaf gemaakten moesten ondergaan. En zo opende het de ogen van de lezers over wat zich afspeelde in de koloniën.

In het Stadsarchief van Breda doet Cindy een bijzondere vondst: een eerste druk van het boek 'Verhaal van een vijfjarige expeditie tegen de opstandige negers van Suriname' uit 1796.

'Een bizar leven'
Ook het verhaal van Quaco komt voorbij. Hij was nog een kind toen hij in Afrika geroofd werd en in Suriname terechtkwam als ‘futeboi’, een loopjongen. Daar werd hij uitgeleend aan legerofficier John Gabriel Stedman die hem meenam tijdens zijn expedities. Stedman kocht de jongen en ging samen met hem in 1777 terug naar ons land.

Quaco wordt in Bergen op Zoom officieel vrij verklaard en gaat hier naar school en wordt opgevoed als christen, onder een nieuwe naam Willem Stedman. "Zo is hij voor eeuwig verbonden gebleven aan zijn voormalig eigenaar", zegt historisch onderzoeker Ineke Mok. Uiteindelijk komt hij op onder meer Kasteel Asten terecht. "Een bizar leven, waarin hij heel eenzaam moet zijn geweest."

Zesdelige serie
Dit jaar herdenken en vieren we dat de slavernij op 1 juli 1863 werd afgeschaft. Het duurde vervolgens nog tien jaar voordat de tot slaaf gemaakten echt vrij waren. In de nieuwe podcast Zwart-wit verleden ontvouwen zich in zes delen een twintigtal ontluisterende verhalen. Verhalen van mensen die leefden en leven in Breda, Bergen op Zoom, Tilburg en Helmond.

Cindy de Koning bezoekt plekken waar de mensen woonden, duikt in archieven en leert zo meer over het Brabant van toen en ook over de personen in kwestie. Ze komt op bijzondere plekken en neemt de luisteraar mee in haar zoektocht en ontdekkingen. Dit alles wordt omlijst met inzicht in het koloniale verleden van Brabant. Iets waar steeds meer steden nu onderzoek naar doen of willen doen.

Iedere woensdag vind je een nieuwe aflevering van de podcast Zwart-wit verleden in je favoriete podcastapp.