Kamerlid Daan de Kort van de VVD is zeer slechtziend, maar kan in zijn eigen Veldhoven stemmen, met behulp van een speciale stemmal.

Ongeveer 50 procent van de kiesgerechtigden had woensdag om 17.45 uur zijn stem uitgebracht. Dat blijkt uit de tussentijdse opkomstcijfers van onderzoeksbureau Ipsos. Twee uur eerder, om 15.45 uur, was de totale opkomst naar schatting 40 procent.

Ook in Breda lag het aantal rond 17.30 uur op 50 procent, ofwel 71.436 stemmen. In Tilburg was de opkomst tot 18.00 uur 53,4 procent, in de gemeente Oirschot iets meer 61 procent en in de gemeente Drimmelen zelfs 62 procent.

De stembureaus op NS-stations worden al de hele dag goed bezocht, laat een woordvoerster van de spoorvervoerder weten. "We zien dat de drukte meedeint met de vertrekkende treinen", zegt ze.

Op 43 treinstations in Nederland is op deze verkiezingsdag een stembureau ingericht, onder meer in Eindhoven, Den Bosch, Roosendaal Boxtel, Breda, Oss, Rijen en Tilburg. De NS-woordvoerster verwacht dat de drukte op de stembureaus op stations in de avondspits toeneemt. "In de spits in ochtend en avond zie je meer stemmers. Het stemmen is onderdeel van hun reis."

Van alle stemgerechtigden in Nederland had vanmiddag rond kwart voor vier zo'n veertig procent gestemd. Dat blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau Ipsos. Twee uur eerder, om kwart voor twee, was de totale opkomst ongeveer 28 procent.

Ook gemeenten blijven ieder uur de stemopkomst onder inwoners delen. In Waalwijk was die rond drie uur bijna veertig procent. In Land van Cuijk was de opkomst rond vier uur 46,8 procent. Het opkomstpercentage in de 23 stembureaus van Etten-Leur was rond vier uur 44 procent.

Volgende week vrijdag 1 december is een openbare zitting van de Kiesraad in de Tweede Kamer. Daar wordt officieel bekendgemaakt welke 150 kandidaten zijn gekomen in de nieuwe Tweede Kamer.

Wat niet veel mensen weten, is dat de oude Tweede Kamer eigenlijk het laatste woord heeft. De zogeheten Commissie voor Onderzoek van de Geloofsbrieven, die bestaat uit Kamerleden, bepaalt op 5 december of de verkiezingen rechtmatig zijn verlopen. De commissie bepaalt dan ook of de nieuwe leden toegelaten kunnen worden. Pas als die commissie groen licht geeft, kan de nieuwe Tweede Kamer aan de slag.

In Willemstad heeft de 100-jarige mevrouw Van Mastrigt woensdagochtend haar stem uitgebracht. Veel van de veranderingen vanuit de politiek zal ze in de toekomst waarschijnlijk niet meer meemaken, maar toch vindt ze het belangrijk om een bolletje rood te kleuren. "Ik maak me niet meer druk om de toekomst, die tijd is voorbij."

Waarnemend burgemeester Erik Ronnes is zeer tevreden over hoe de dag tot nu toe verloopt. Hij geeft een dikcompliment aan alle vrijwilligers op stembureaus en de organisatoren. De burgemeester stemde vandaag zelf in De Meander in Sint-Michielsgestel, het gebouw waarin ook het gemeentehuis zit. Het was voor hem de eerste keer dat hij een stem uitbracht buiten zijn eigen woonplaats Boxmeer.

De burgemeester heeft ook een rondje gedaan langs de dertien stembureaus in de dorpen van de gemeente. Daarnaast laat de gemeente weten dat de opkomst in Sint-Michielsgestel om drie uur 41,4 procent was.

Het stembureau in café De Posthoorn in Haps is voor kiezers nauwelijks te bereiken. De straat voor het bureau wordt opnieuw ingericht en ligt daarom open. Gemeente Land van Cuijk had al gewaarschuwd dat het stembureau niet met de fiets of auto te bereiken zou zijn. Voor de vrijwilligers op het stembureau wordt het een lange dag, want veel inwoners kiezen er daarom voor om naar een ander stembureau in de buurt te gaan.

Op social media gaan meerdere onjuiste berichten rond over dat mensen die gaan stemmen op GroenLinks-PvdA in het stemhok twee bolletjes rood moeten inkleuren, in plaats van een. "Dat is niet juist", waarschuwt het ministerie van Binnenlandse Zaken. "Voor eengeldige stem moet je één bolletje rood kleuren."

De berichten op sociale media lijken erop gericht mensen te misleiden, zodat ze een ongeldige stem uitbrengen. Als je twee bolletjes rood kleurt, is je stem namelijk niet geldig.

Het loopt woensdagmiddag goed door bij het stembureau in poppodium 013 in Tilburg. Er staan af en toe een paar niet al te lange rijen. "Een paar keer een kleine rij maar vooralsnog mooi verspreid", zegt Mijndert Rodolf van poppodium 013. Dat gold ook voor de ochtend. "Toch is ons beeld dat de grote drukte nog moet komen."

Kiezers kunnen bij 013 voor een "walk-of-fame-tour" gaan, wat betekent dat mensen stemmen op de main stage en daarna foto's kunnen maken in de kleedkamer. "Een hoop mensen en dan met name jongeren kiezen tot nu toe bewust voor 013 als stemlocatie om de extra ervaring."

Alle telsessies zijn openbaar. Dat geldt voor zowel die op de stembureaus als de dag erna op het gemeentelijk stembureau. Iedereen mag daarbij aanwezig zijn om te kijken, maar je mag het telproces dan niet verstoren. Tegenwoordig worden alle processen-verbaal van de stembureaus en de optelbestanden openbaar gemaakt op de website van de gemeente.

Alles is na te rekenen, meldt de NOS. Wie denkt dat zijn stem niet is meegeteld, of dat er een andere optelfout is gemaakt, kan dat melden. Ook de Kiesraad controleert nog uitgebreid of er geen fouten in de tellingen zitten.

Ieder uur druppelen de opkomstcijfers van verschillende gemeenten binnen. Een aantal cijfers van hoeveel stemgerechtigden per gemeente inmiddels hebben gestemd:

• Tilburg: 31,7 procent
• Den Bosch: 34 procent
• Bergen op Zoom: 33,5 procent
• Breda: 34 procent
• Drimmelen: 37,4 procent
• Waalre: 36 procent
• Eindhoven: 35,7 procent
• Best: 37,5 procent

In Loon op Zand heeft rond een uur al zo'n dertig procent van de stemgerechtigden een rood bolletje ingekleurd. Dat is meer dan in 2021, toen ging het volgens de burgmeester Hanne van Aart om ruim 21 procent.

Van Aart heeft zelf inmiddels ook haar stem uitgebracht. Bij een van de stembureaus had een vrijwilliger de lolbroek aangetrokken:

Burgemeester Judith Keijzers-Verschelling heeft inmiddels ook gestemd in haar gemeente. Ze maakte daarna een rondje langs alle stembureaus in Oirschot. "Natuurlijk had ik iets lekkers mee voor alle inwoners en medewerkers op de stembureaus en achter de schermen die ervoor zorgen dat wij vandaag gebruik kunnen maken van ons stemrecht. Dankjewel", schrijft ze.

De totale opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen was tot woensdagmiddag kwart voor twee ongeveer 28 procent. Dat blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau Ipsos.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 had op hetzelfde tijdstip 33 procent van de kiesgerechtigden gestemd. In 2021 waren er ook verkiezingen voor het parlement, maar toen waren de verkiezingen door corona verspreid over drie dagen en konden 70-plussers ook per brief stemmen. Daarom zijn de cijfers volgens Ipsos niet goed vergelijkbaar, melden NOS en RTL Nieuws.

Ongeveer de helft van de gemeenten telt dit jaar eerst alleen de stemmen per lijst, zonder te kijken naar de voorkeursstemmen. Het zou kunnen daardoor kunnen dat we vanavond eerder de voorlopige uitslag per partij weten. Maar dat is niet zeker. Tellers op een gemiddeld stembureau doen er al anderhalf uur over om alle biljetten uit te vouwen en op stapels te leggen.

Waarom er dit jaar per lijst geteld mag worden, is vooral om te voorkomen dat de vrijwilligers tot diep in de nacht bezig zijn met het tellen van stemmen. In het uiterste geval kan een stembureau zelfs besluiten om het tellen op te schorten en morgen verder te gaan.

]13.48 - Opkomst in Den Bosch
In Den Bosch heeft rond twaalf uur al 23 procent van de inwoners met stemrecht een stembiljet ingevuld en ingeleverd. In de gemeente zijn in totaal 79 stemlokalen.

In Deurne heeft bijna twintig procent van de stemgerechtigden gestemd.

De opkomst in de gemeente Valkenswaard was om twaalf uur ruim 24 procent. De burgemeester heeft 's ochtends een rondje langs verschillende stembureaus gedaan. Bij een van die bureaus werden hij en vrijwilligers getrakteerd op taart.

Dat je een rondje rood moet kleuren op een stembiljet, zal je vast wel weten. Maar mag je ook een tekening maken of je naam erbij schrijven? In onderstaande video leggen we je de regels uit.

Het gigantische stembiljet openvouwen en ook weer netjes opvouwen is zo makkelijk nog niet. "Het valt niet mee", zegt een stemmer in de gemeente Tilburg. Niet iedereen kreeg het stuk papier dan ook netjes weer dichtgevouwen na het inkleuren van een bolletje.

Op het stembureau in Boxtel werkt Sonja vandaag mee als vrijwilliger. Zij heeft een beperking. Volgens Marjan van Stichting Prokkel is het belangrijk dat de bezetting op stembureaus ook een afspiegeling van de samenleving is.

In Woensdrecht heeft rond een uur ruim een kwart van de stemgerechtigden in de gemeente gestemd.

Om een uur was er een extra uitzending van Brabant Nieuws over de verkiezingen. Die kun je hier terugkijken.

In Breda zijn iets voor een uur al 33.290 stemmen uitgebracht. Dat is 23 procent van het aantal mensen dat mag stemmen in de gemeente.

Op de avond van de verkiezingen wordt er nog steeds geteld in de stembureaus, maar gemeenten mogen ervoor kiezen om daar alleen de stemmen per partij te tellen, en nog niet hoeveel voorkeurstemmen een individuele kandidaat op de lijst heeft gekregen. Dat gebeurt dan de dag daarna op een centrale locatie, met verse, uitgeslapen vrijwilligers. Iets meer dan de helft van alle gemeenten gaat op die manier tellen, weet de NOS.

In de gemeente Land van Cuijk had om kwart over elf vanochtend 19,44 procent van de stemgerechtigden gestemd. In Eindhoven had rond elf uur meer dan vijftien procent van de kiesgerechtigden gestemd en in Breda op dat moment elf procent.

In het gemeentehuis in Boxtel moeten mensen geduld hebben als ze hun stem willen uitbrengen. Voor het stemhokje staat een lange rij wachtenden.

In Willemstad bracht vanochtend de 100-jarige mevrouw Van Mastrigt haar stem uit. Dit deed ze in buurthuis Irene.

Het opkomstpercentage in de gemeente Steenbergen bedroeg rond tien uur 's ochtends 12,31 procent. Toen waren 2337 stemmen uitgebracht.

In een stembureau in het buitengebied van Veghel hadden ze kennelijk nog nooit een volmacht gezien. Daar was vanochtend even grote consternatie, meldt verslaggever Tessel Linders. “We leggen ze wel even apart. Nee, we maken een extra stapel.”

Om halfelf 's ochtends had landelijk veertien procent van de stemgerechtigden gestemd. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos. Het percentage is lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. Toen was het percentage op dit moment vijftien procent.

In 2021 waren er ook landelijke verkiezingen, maar vanwege de coronapandemie kon er toen drie dagen gestemd worden en waren er andere bijzonderheden zoals onder meer een groter aantal briefstemmen. Om een goede vergelijking te maken, is daarom gekozen de cijfers van nu naast die van 2017 te leggen. In totaal stemde in 2017 81,6 procent van de stemgerechtigden. In 2021 was dit 78,7 procent.

De tussentijdse opkomst in de gemeente Altena was om halfelf 's ochtends 14,17 procent. In Altena wonen 44211 kiesgerechtigden die hun stem mogen uitbrengen.

De Tilburgse wethouder Esmah Lahlah stemde vanochtend in 'haar' Tilburg. Ze heeft niet op zichzelf gestemd, vertelde ze na afloop. "Ik heb geleerd altijd op een vrouw te stemmen. Maar omdat we zoveel mooie kandidaten op onze GroenLinks/PvdA-lijst hebben staan, zeg ik niet op wie. Maar wel op iemand die voor mij staat voor een inclusieve samenleving waarbij representatie ontzettend van belang is." Als nummer twee op de GroenLinks/PvdA-lijst is ze zeker van een plekje in de Tweede Kamer. "Ik kijk ernaar uit daar aan de slag te gaan!"

SP-lijsttrekker Lilian Marijnissen bracht vanochtend haar stem uit in Oss. Ze ziet deze verkiezingen als 'een kans om Nederland socialer te maken'. De SP zou volgens de laatste peilingen uitkomen op vier tot zes zetels,. Op dit moment heeft de SP nog negen zetels. "We gaan het zien", reageerde de SP-lijsttrekker. "Het is vandaag aan Nederland. Maar wij zullen altijd met hetzelfde vuur en dezelfde passie en strijd ons werk blijven doen."

"Nederland heeft nieuwe energie nodig." Dat vertelde kandidaat-Kamerlid Mpanzu Bamenga, nadat hij vanochtend zijn stem had uitgebracht in Eindhoven. Daar stonden 's ochtends vroeg al lange rijen voor het stembureau. "Ik heb die rij nog nooit zo lang gezien", vertelde Bamenga. "Volgens mij is dit een goed teken, dat mensen aanvoelen dat het heel belangrijk is om nu je stem te laten horen. Ik ben ontzettend blij dat zoveel mensen komen opdagen."

In Castelre, met volgens Google 139 inwoners, is er één stembureau. Gemeenteraadslid Ad Severijns verwacht daar vandaag zo'n tweehonderd stemmers. "Die komen in golven", vertelde hij in het radioprogramma 'WAKKER!' op Omroep Brabant. "Tussen de middag kan het hier wel even wat drukker zijn, want dan komen er mensen ook lunchen in dit café. Soms zal het dus even druk zijn, maar daarna is het weer duimen draaien."

Scheldwoorden op je stembiljet schrijven mag, maar je eigen naam is dan weer uit den boze. In ons regeldriftige landje zijn overal handleidingen voor.

In dit artikel lees je wat wél mag en wat niet.

AI-taalmodellen die het Kieskompas invullen, komen meestal aan de linkse kant van het politieke spectrum uit. Dat komt naar voren uit een experiment van TNO en Kieskompas. Ook zagen ze dat de modellen inconsistent antwoordden en als de vraag net wat anders geformuleerd werd, was het gedrag opeens anders. Dat de modellen inconsistent en vooringenomen zijn, kan grote gevolgen hebben volgens TNO. "Grootschalig gebruik van zulke taalmodellen kan de effecten van vooroordelen bij mensen op de lange termijn vergroten."

Het is een spannende dag voor Mpanzu Bamenga. De Endhovenaar, die op zijn achtste zonder papieren naar Nederland kwam en daarna mensenrechtenjurist werd, is kandidaat-Kamerlid. Bamenga staat op de negende plaats op de lijst van D66. Op basis van de peilingen lijkt het spannend te worden of hij wel of niet in de Kamer komt.

Alphen kende tijdens de vorige gemeenteraadsverkiezingen de hoogste opkomst in onze provincie. Ook dit jaar is de gemeente er klaar voor om veel kiezers te ontvangen.

Ook Sivaram Thadigotla en Rajesh Kotireddy uit Eindhoven gaan woensdag stemmen. Beide expats hebben hun Indiase paspoort ingeleverd in ruil voor een Nederlandse en dus mogen zij ook naar de stembus. Sivaram (44) is daar mee blij: "Dit geeft ons een stem’. In Eindhoven kregen dit jaar 1124 nieuwkomers de Nederlandse nationaliteit. Alle 18-plussers kunnen woensdag naar het stemhokje.

Lees hier het verhaal van Sivaram en Rajesh

Sinds halfacht vanochtend zijn alle stembureaus in Nederland geopend voor de Tweede Kamerverkiezingen. Ruim 13,3 miljoen kiesgerechtigden van 18 jaar en ouder mogen hun stem uitbrengen. Om negen uur 's avonds sluiten de stemlocaties en gaan de stembussen open om de stemmen te tellen. Alleen bijzondere en mobiele stembureaus kunnen afwijkende openingstijden hebben. Zo kon in studentencafé Als de stembureaus sluiten, mogen alleen de aanwezige kiezers in het stemlokaal of bij de ingang nog worden toegelaten.

Het lijkt deze verkiezingsdag droog te blijven. Het wordt wel een vrij koude novemberdag, met middagtemperaturen van 4 tot 8 graden. Er zijn veel wolkenvelden en in het binnenland is het 's ochtends nog een tijd mistig. Er staat weinig wind. Halverwege de avond stijgt de temperatuur naar 5 tot 10 graden.

In het stembureau bij het station in Den Bosch kon al vroeg worden gestemd. Daar maakten veel mensen gebruik van. Tijdens het eerste halfuur hadden al zeventig mensen hun stem uitgebracht. Een man had hier een heel duidelijke reden voor. "Ik ga skiën. Nu rijd ik lekker door naar Oostenrijk!" Een andere man vertelt: "Het is altijd belangrijk om te gaan stemmen. Dit is een van de dingen die je als burger kunt doen om mee te helpen aan een beetje goede keuze."

Op 43 treinstations verspreid over het land kan vandaag voor de Tweede Kamerverkiezingen gestemd worden. Station Winterswijk was om vijf uur 's nachts als eerste open. Station Breda volgde als tweede. Daar konden mensen vanaf kwart over vijf stemmen. Een van de mensen die daar vandaag alles in goede banen regelt, is Robin. "Mijn wekker ging om kwart over vier 's nachts", vertelde hij in het radioprogramma 'Wakker!' op Omroep Brabant. "Dit is het grootste en drukste stembureau van deze stad. Het is mooi om die onder je te hebben!"