Familiedrama's uitgelegd: wat bezielt een moeder die haar kind doodsteekt?
Het is moeilijk om deskundigen te vinden op het front van familiedrama’s. “Die vorm van geweld komt in Nederland relatief weinig voor”, zegt een woordvoerder van het Nederlands Jeugdinstituut. “Gelukkig maar, zou ik zeggen. Maar dat betekent ook dat er niet veel experts op dat front zijn.”
De zoektocht naar die deskundigen wordt bovendien bemoeilijkt door hoe gevoelig familiedrama's liggen. “Deskundigen opereren over dit moeilijke onderwerp het liefst vanuit de schaduw”, zegt klinisch en forensisch psycholoog Toon Verheugt.
Hij promoveerde op een onderzoek naar kinderdoding en publiceerde zijn bevindingen in 2007 in het boek ‘Moordouders’.
“Het gaat om een innerlijk probleem bij de dader.”
Volgens Verheugt staat ieder familiedrama op zichzelf. “Maar dat betekent niet dat er geen duidelijke overeenkomsten zijn", legt hij uit. "Zo blijkt uit onderzoek dat zeker 90 procent van de daders bij een familiedrama lijdt aan een psychische stoornis. Dan moet je denken aan een persoonlijkheidsstoornis of een psychiatrische stoornis.”
Het is een misvatting dat plegers van een familiedrama niet blij zouden zijn met hun kinderen. “Dat is niet zo”, zegt Verheugt. “Die kinderen zijn meestal juist geliefd. Het is echt een innerlijk probleem. Als een moeder suïcidaal is, kan ze bijvoorbeeld denken dat als zij er niet meer is, haar kinderen geen toekomst meer hebben. Het gaat dan niet om kinderen.”
Je zou dus kunnen zeggen dat plegers van familiedrama’s vaak niet om kunnen gaan met hun eigen wanhoop. Ook in die oorzaak ziet Verheugt bij familiedrama's een gemene deler. “Je ziet vaak dat de daders vroeger een ernstig verlies hebben geleden, bijvoorbeeld een overleden vader of broertje, terwijl dat verlies nooit besproken of verwerkt is."
“Als zij opnieuw in aanraking komen met verlies, bijvoorbeeld door het verlies van werk, een relatie of een huis, dan slaat de vlam plots in de pan. Met dat nieuwe verlies kunnen ze niet omgaan. In al die wanhoop zien ze dan geen andere uitweg meer en ontnemen ze zichzelf en hun kinderen van het leven.”
“Hoe jonger de kinderen, hoe vaker de moeder dader is.”
Nog een patroon is dat familiedrama’s net zo vaak gepleegd worden door vaders als door moeders. “Hoe jonger de kinderen, hoe vaker de moeder de dader is. Hoe ouder de kinderen, hoe vaker door de vader. Waarom? Nou, in hun eerste levensjaren hebben kinderen meer met hun moeder te maken. Pas als ze ouder worden komt de vader in het spel.”
Ook Nelleke Westerveld, expert huiselijk geweld bij kennisinstituut Movisie, ziet die patronen. Tegelijkertijd stelt ze dat mensen zich niet moeten blindstaren op familiedrama's als losstaand incident. Volgens Westerveld is veel overlap tussen verschillende soorten geweld, ook bij familiedrama's.
“Ik denk dat er veel misgaat bij het gebruik van het woord familiedrama. Het is een drama, ja, maar het is meer dan dat. Je hebt verschillende vormen van geweld en tussen die vormen is veel overlap”, zegt Westerveld.
Zo komen partnergeweld en kindermishandeling vaak samen voor in een gezin, en zelden afzonderlijk. "Het meeste huiselijk geweld zit écht in het gezin en is structureel van aard. Maar dat geldt vooral voor huiselijk geweld. Een familiedrama ligt ingewikkelder."
"Er heerst schuldgevoel, wanhoop en schaamte."