Belangrijke oorlogsgeschiedenis gesloopt voor gevangenis: 'Besef ontbrak'
Kamp Vught staat op het terrein met onder meer de PI Vught, met daarin de beruchte Extra Beveiligde Inrichting (EBI), twee legerkazernes en het Nationaal Monument Kamp Vught.
De geschiedenis van dit gevangenisterrein is duister en omvangrijk. Het begint allemaal in 1942 als de Duitsers het concentratiekamp opzetten. Er staan dan ongeveer 80 gebouwen op het terrein, waarvan 59 barakken. Het concentratiekamp wordt zo'n anderhalf jaar gebruikt.
Direct na de Tweede Wereldoorlog wordt het complex gebruikt om onder meer NSB'ers en mensen die met de Duitsers samenwerkten vast te zetten. Het werd een strafkamp en later een heropvoedingskamp.
In 1949 gaat het kamp dicht. Alle gebouwen blijven wel staan. Niet lang daarna wordt een deel van de barakken gebruikt om Molukkers te huisvesten die uit Indonesië zijn geëvacueerd. Dit deel heet dan woonoord Lunetten.
Andere delen van het voormalige concentratiekamp worden iets later gebruikt als jeugdgevangenis. Het kampziekenhuis uit de oorlog wordt tot 1970 gebruikt als gevangenisziekenhuis.
In 1992 worden de laatste werkbarakken uit de oorlog gesloopt, ook die van woonoord Lunetten. Na een jarenlange strijd met de overheid mogen veel Molukse bewoners op deze plek blijven wonen, maar wel in nieuwe huizen. Die staan er tot op de dag van vandaag.
Bij de sloop van woonoord Lunetten is barak 1B als enige blijven staan. Daar zit nu een historisch centrum, waarin verhalen van de voormalige bewoners worden verteld.
Volgens de directeur van Nationaal Monument Kamp Vught is het zonde dat de barakken destijds zijn gesloopt. "Er is toen heel veel oorlogserfgoed verloren gegaan, maar dat besef was toen nauwelijks aanwezig", vertelt directeur Jeroen van den Eijnde.
Hij was een beginnende medewerker toen de barakken werden gesloopt. "Ik verbaasde me er toen al enorm over, maar kon er niks tegen beginnen."
Rob van der Laarse, hoogleraar Erfgoed van de oorlog, vindt het ook raar dat die barakken toen zijn verdwenen. "Er was toen al wel een beweging om dit soort oorlogserfgoed te beschermen", weet hij. Zo was de fusilladeplaats, waar in de oorlog mannen werden doodgeschoten, toen al een Rijksmonument.
"De sloop of het aantasten van dit soort monumenten is nu ondenkbaar. Die werkbarakken zouden nu beladen erfgoed zijn. Dat zijn monumenten met een historisch beladen geschiedenis", zegt de hoogleraar.
Door een nieuw beleid uit 2019 mogen de monumenten van Kamp Vught nu niet meer zomaar worden gebruikt of verbouwd.
Zo is Unit 1, zoals de voormalige SS-bunkergevangenis nu heet, bestempeld als beladen erfgoed. "In dit gebouw, cel 115 om precies te zijn, heeft zich het verschrikkelijke bunkerdrama afgespeeld", legt directeur Van den Eijnde uit.
Bij het bunkerdrama in 1944 werden 74 vrouwen in een cel van negen vierkante meter opgesloten. Na veertien uur werden ze vrijgelaten, maar tien van hen waren gestorven.
Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde voor onder meer het opnieuw gebruiken van die Unit 1. "Onbegrijpelijk dat je op zo'n beladen plek opnieuw mensen gevangen wil zetten", zegt de directeur. Hij vraagt zich af of de Kamerleden wel weten wat daar is gebeurd. "Dit oorlogserfgoed wordt steeds belangrijker en moet juist goed beschermd worden."
