Deze diertjes lusten er wel pap van en dat moet ook, volgens Frans

21 juli om 09:00 • Aangepast 31 juli om 02:07
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer besteedt hij aandacht aan onder meer een kleine watersalamander, een pootloze hagedis, de hazelworm, een fluweelwesp en twee parende tijgernaaktslakken.

Iedere zondag is er ook een nieuwe aflevering van de Stuifmail-podcast. Beluister de podcast hier:

Wachten op privacy instellingen...

Bijzondere foto gemaakt van de paring van twee vlinders
Marie-Louise Weijters maakte tijdens haar wandeling een heel bijzondere foto. Als je goed kijkt, zie je twee vlinders. Ze heeft de paring van het klein geaderd witje vastgelegd. De kans dat je daar nog zo’n parend koppel kunt tegenkomen, is heel reëel. De vrouwtjes moeten namelijk meerdere keren paren om voldoende bevruchte eitjes af te zetten. Het is dan vaak een drukte van jewelste langs brede bospaden en langs bosranden, waar de mannetjes stevig aan het zoeken zijn naar vrouwtjes. Dit speelt zich vooral af in de lente. In de zomer zijn parende mannetjes en vrouwtjes vooral te vinden in open graslanden. En dan is er ook nog eens een verschil in paringstijd. Een paring met een maagdelijk mannetje duurt ongeveer twee uur, met een niet-maagdelijk mannetje gemiddeld zeven uur!

Oud nestmateriaal van een hommelnest in een nestkast (foto: Rinus Mesman).
Oud nestmateriaal van een hommelnest in een nestkast (foto: Rinus Mesman).

Oud hommelnest in nestkast: laten zitten of eruit halen?
Jan Spierings heeft een vogelkastje waarin hommels nestelden. Volgens zijn schrijven zijn de hommels verdwenen Hij vraagt zich af wat hij nu moet doen. Mijn tip: het nestkastje meteen leegruimen en goed schoonmaken. Het beste kan Jan dit doen met groene zeep. Als het nestkastje schoon is, kan hij het terughangen. Wie weet komen er dan vogels in. Koolmezen en pimpelmezen broeden in principe een of twee keer per jaar, maar soms hebben ze drie legsels. De eerste broedtijd is voorbij, dus kan zo langzamerhand nummer twee beginnen. Mooi als het nestkastje van Jan er dan weer schoon bij hangt.

Een kleine watersalamander (foto: Rian van Rijbroek).
Een kleine watersalamander (foto: Rian van Rijbroek).

Welke salamander is dit?
Rian van Rijbroek maakte een foto van een salamander. Ze stuurde mij een foto met de vraag welke salamander dit is. Als je goed kijkt naar het diertje is het inderdaad een salamander. Het diertje heeft duidelijk de wat plompe kop van een salamander en niet de wat spitsere kop van een hagedis. Daarnaast heeft het diertje een niet zo’n lange staart, terwijl hagedissen dat wel hebben. Volgens mij hebben we hier te maken met de landvorm van een kleine watersalamander. Die is heel anders dan de in het water levende kleine watersalamander, zie de foto hieronder.

Een in het water levende  kleine watersalamander (foto: Saxifraga/Kees Marijnissen).
Een in het water levende kleine watersalamander (foto: Saxifraga/Kees Marijnissen).

Op het menu van deze salamander staan voornamelijk eieren en jonge larven van bruine kikkers. Tijdens de landvorm heeft de kleine watersalamander minder opvallende kleuren en zijn ze vooral grijs leemachtig gekleurd. Als ze op het land zijn, staan vooral kleine slakken en regenwormen op het menu, maar ook verschillende insecten.

Een hazelworm (foto: Jannie van Dongen).
Een hazelworm (foto: Jannie van Dongen).

Komt deze hazelworm ook in Nederland voor?
Jannie van Dongen was op vakantie in Oostenrijk. In de regio Brandnertal kwam ze tijdens een wandeling een hazelworm tegen. Zij vraagt zich af of dit reptiel ook in Nederland voorkomt. Het antwoord is volmondig ja, ook in ons land komen deze pootloze hagedissen met de naam hazelworm voor, zie de bijgevoegde foto.

Een hazelworm in natuurgebied Kampina (foto: Frans Kapteijns).
Een hazelworm in natuurgebied Kampina (foto: Frans Kapteijns).

Hazelwormen zijn een van de meest voorkomende reptielen in Europa, ze hebben een enorm groot verspreidingsgebied. In ons land komen hazelwormen in alle provincies voor behalve in Zeeland. Recent onderzoek wees uit dat er 652 volwassen hazelwormen en 45 jonge exemplaren zijn gevonden, maar vermoedelijk leven er nog meer in ons land. De Nederlandse naam hazelworm is als volgt te verklaren: worm, omdat het dier pootloos is en het woord hazel is vermoedelijk gebaseerd op de hazelbruine kleur van het dier. De wetenschappelijke naam is anguis fragilis. Vrij vertaald betekent dit 'breekbare slang'. Dit laatste geeft aan dat ook de hazelworm een staart heeft die afgeworpen kan worden bij gevaar.

Een fuweelwesp (foto: Marianne Wijten).
Een fuweelwesp (foto: Marianne Wijten).

Geen vlieg, maar een insect uit de wespenfamilie
Marianne Wijten zag in de buurt van Huijbergen 'een soort vlieg' en maakte er een prachtige foto van. Het is geen vlieg, maar een fluweelwesp. Fluweelwespen behoren tot de familie van de goudwespen. Daarnaast worden fluweelwespen ook vaak juweelwespen genoemd of zandgoudwespen. Alle fluweelwespen leven solitair. In feite zijn het koekoekswespen, dat is hun bijnaam. Koekoekswespen leggen, net zoals de koekoek, als ze een nest zijn binnengedrongen van een andere wespen- of bijensoort, hun eitjes op de larven van die wespen- of bijen. Op het moment dat de larven van de koekoeksbijen uitkomen, eten ze die andere larven levend op. Dit hele proces noemt men parasiteren. De fluweelwesp parasiteert voornamelijk op de larven van de grote knoopwesp.

Wachten op privacy instellingen...

Paring klein geaderd witje– Nature Cam
In de video hierboven is de paring van een klein geaderd witje te zien. Dit kun je van begin april tot begin juni, en van eind juni tot september tegenkomen, in drie generaties. De tweede en derde generatie overlappen elkaar. In sommige koele en natte jaren vliegt deze soort slechts in twee generaties. In zeer warme jaren vliegt er mogelijk nog een kleine vierde generatie. Het kan echter ook zijn dat zo'n late opleving in de vliegtijd wordt veroorzaakt door verschillen in de ontwikkelingstijd van rupsen en poppen.

Een muurrouwzwever (foto: Irma Korsten).
Een muurrouwzwever (foto: Irma Korsten).

Wat zit er op de achterplaats tegen de muur?
Irma Korsten zag een insect op de achterplaats tegen de muur en die zat helemaal stil. Ze vermoedde dat het insect aan het slapen was, want dat doen meer insecten. Ze kon dus een foto van zeer dichtbij maken. Op die foto zie je een delta-achtige vlieg met grotendeels zwarte vleugels en een zwart achterlijf met witte stippen. We hebben hier te maken met de muurrouwzwever. Muurrouwzwevers zijn insecten die behoren tot de familie van de wolzwevers.

Een rosse metselbij (foto: Saxifraga/Ab H. Baas).
Een rosse metselbij (foto: Saxifraga/Ab H. Baas).

Wolzwevers zijn parasitaire insecten, die hun eitjes leggen op eitjes of larven van andere insecten, onder meer van metselwespen en metselbijen zoals de rosse metselbij, zie hierboven.

Parende tijgerslakken (foto: Christel Hendriks)
Parende tijgerslakken (foto: Christel Hendriks)

Zijn dit parende slakken?
Op de foto hierboven, die Christel Hendriks maakte, zie twee tijgerslakken, feitelijk twee tijgernaaktslakken, om elkaar heen krullen. Daarnaast zie je dat de mannelijke witte geslachtsdelen, de penissen, ook om elkaar heen draaien. Deze penissen komen feitelijk uit de zijkant van hun hoofden. Wist je trouwens dat de lengte van een volledig uitgerolde penis van een naaktslak vier tot vijf keer langer is dan de slak zelf? Door die beide penissen om elkaar heen te draaien, wisselen ze een zaadpakketje uit waarna zij zichzelf bevruchten. Slakken, dus ook naaktslakken, zijn hermafrodiet. Dit betekent dat ze zowel mannelijk als vrouwelijk zijn en ze in een paring elkaar bevruchten.

Een gestippelde houtvlinder (foto: Dora de Wolf).
Een gestippelde houtvlinder (foto: Dora de Wolf).

Wat voor diertje is dit met die mooie prachtige kleuren?
Op de foto die ik kreeg van Dora de Wolf zie je een heel mooie vlinder met wit als basiskleur en heel veel zwarte vlekken of stippen. Opvallend zijn de zes zwarte vlekken op het borststuk. De naam van deze vlinder is gestippelde houtvlinder. Deze vlinder is een nachtvlinder en behoort tot de familie van de houtboorders. Rupsen van deze gestippelde houtvlinder boren zich in takken of stammen van jonge bomen en leven daar dan twee tot drie jaar. Op het laatst bouwen deze rupsen een met fijn spinsel beklede popkamer. Daar komt de pop van de gestippelde houtvlinder in het voorjaar uit als rups. Net daarvoor heeft de pop zich dan al naar buiten gewerkt. Je kunt rupsen van de gestippelde houtvlinder vaak vinden in jonge appelbomen en jonge sporkehoutstruiken maar ook in jonge beukenbomen of de gewone es.

Een putter (foto; Jenny Wiedlewsky).
Een putter (foto; Jenny Wiedlewsky).

Rubriek mooie foto’s
In de rubriek mooie foto's dit keer een foto die gemaakt is door Jenny Wiedlewsky. Zij legde een putter vast. De putter ofwel de distelvink is een heel behendig acrobaat, die zaden uit distels peutert maar ook uit teunisbloemen. Dus laat de oude stengels daarvan staan!

De Groote Peel (foto: Staatsbosbeheer).
De Groote Peel (foto: Staatsbosbeheer).

Natuurtip
Zondag 28 juli kun je van halfelf 's ochtends tot halfeen 's middags deelnemen aan de Peel-ontdektocht 'Zin in Zomer' in nationaal park Groote Peel

Tijdens deze gezinstocht ga je, samen met een peelgids van Staatsbosbeheer, allerlei leuke opdrachtjes doen in de natuur. Actief, informatief en ook een beetje creatief. De tocht is geschikt voor gezinnen met kinderen vanaf 4 jaar.

Meer informatie:
• Online reserveren is noodzakelijk en kan via deze link.

• Vertrekpunt is de balie van hbuitencentrum De Pelen aan de Moostdijk 15 in Ospel.

• Deelname kost zes euro per volwassene en vier euro per kind.

Meer informatie vind je hier.

• Het buitencentrum is telefonisch te bereiken via 0495 – 641 497.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.

Download de app en draag het gevoel van hier altijd bij je!