BRABANT BEVRIJD

‘Britse troepen hebben Breda bereikt’, zo meldt het BBC-nieuwsbulletin

5 september om 07:00 • Aangepast vrijdag om 02:00
nl
5 september 1944. Op Radio Oranje vanuit het vrije Londen wordt herhaald dat de geallieerden voet hebben gezet op Nederlandse bodem. ‘Britse troepen hebben Breda bereikt’. Zo luidt de eerste zin van het BBC-nieuwsbulletin. Er is niks van waar maar toch gaan er overal vlaggen uit, tot woede van de Duitse bezetter. Het feestgedruis wordt overdag onderbroken door gigantische ontploffingen in het hart van Brabant.
Profielfoto van Willem-Jan Joachems
Geschreven door

In de herfst van 1944 werd het grootste deel van Brabant bevrijd. Er vielen veel slachtoffers en er ontstond grote schade. Op Omroep Brabant lees je dagelijks wat er precies tachtig jaar geleden gebeurde.

Scholen winkels en bedrijven blijven dicht, op deze dag die later ‘Dolle Dinsdag’ zou gaan heten. Oranje wimpels wapperen voor het eerst in meer dan vier jaar tijd. Maar de feeststemming is maar van korte duur. Op veel plekken grijpt Duitse bezetter hard in. Burgers moeten binnenblijven, overtreders kunnen 'de kogel' krijgen.

Executies
In veel plaatsen loopt het uit de hand. Zo komt in Roosendaal en Dinteloord het verzet in actie. De ‘ondergrondse’ arresteert Duitse soldaten en NSB’ers. Maar de Duitse politie herstelt al snel het gezag.

In Waalwijk worden twee landwachters ontvoerd. De Landwacht was een paramilitaire organisatie die met de bezetter samenwerkte. De Duitsers pikken die ontvoering niet. Enkele Waalwijkers worden opgepakt en een dag later voor het vuurpeloton gezet.

Paniek
De geruchten over een snelle bevrijding veroorzaken paniek onder de Duitse troepen in West-Brabant: de terugtrekking die ze in Frankrijk en België al wekenlang zien, is overal zichtbaar in de straten.

Op zeldzame beelden uit Tilburg zie je Duitsers vertrekken. Henricus Naninck filmt stiekem de terugtocht vanuit de fabrikantenwoning van Franken in de Goirkestraat. Ook NSB-ers nemen de benen.

Wachten op privacy instellingen...

Maar er gebeurt nog iets anders: in tegengestelde richting komen Duitse versterkingen. Op de treinstations in Den Bosch en Tilburg en ook in Baarle-Nassau komen ‘Jagdpanthers' aan, dat zijn rijdende anti-tankkanonnen. Op de Noordhoekring in Tilburg worden ze stiekem gefotografeerd terwijl ze de weg oversteken richting Korvelplein. Het zijn versterkingen voor generaal Kurt Chill in België, aan het Albertkanaal. Chill krijgt ook ‘Stugs’, gemotoriseerde kanonnen.

Versterkingen
Er komen meer versterkingen aan. In Rosmalen fotografeert een ooggetuige een wagen met luchtafweer die daar aan komt. De Duitsers gaan richting Antwerpen. Niet via de hoofdroutes, maar binnendoor. Om niet gezien te worden door geallieerde aanvalsvliegtuigen en bommenwerpers.

De Duitse generaal Hans Reinhard (1888-1950) strijkt neer in Brabant. Hij richt in Moergestel zijn nieuwe hoofdkwartier in voor het 88e legerkorps dat het ontstane gat gaat verdedigen tussen Antwerpen en Hasselt. De generaal en zijn staf vorderen een woonhuis van een gewoon Moergestels gezin.

Explosies
Duitsers richten intussen overal vernielingen aan, zoals op vliegveld Woensdrecht. De munitieopslagplaatsen in de Loonse en Drunense Duinen gaan ook de lucht in. Er liggen bommen voor vliegveld Gilze-Rijen. De bezetter wil voorkomen dat ze in vijandelijke handen vallen. Grote delen van Brabant worden opgeschrikt door de enorme explosies. Overal sneuvelen ruiten door de luchtdruk. Kilometershoge paddenstoelwolken rijzen op. De kraters die ontstaan zijn zo groot dat ze na 80 jaar nog steeds zichtbaar zijn in de bossen.

In de avond breken er gevechten uit in Antwerpen. Bij het Sportpaleis langs het Albertkanaal wordt gevochten. Britten steken bij Merksem het kanaal over. Duitsers nemen wraak op inwoners die bevrijders helpen.

Doodstraf
Brabanders weten dat de geallieerden onderweg zijn. Dankzij de illegale radio, geruchten op straat en illegale blaadjes. Koningin Wilhelmina schrijft in een 'mededeeling' in De Vliegende Hollander: ''Gij weet dat de bevrijding voor de deur staat.'' Ook legale kranten berichten over de opmars.

De bezetters maken zich op voor de strijd. De ‘Uitzonderingstoestand’ is afgekondigd door de hoogste Duitse bestuurder in het land: Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart (1892-1946). Hij eist dat iedereen gewoon doorwerkt. Niemand mag zich verzetten, anders volgt de doodstraf.

In de kranten ook een bericht van de SS over de avondklok: buiten zijn is verboden van 20.00 uur tot 04.00 uur. Ook daar staat de doodstraf op. Om dat te onderstrepen staat naast dat bevel een artikel over de Nederlanders die ter dood zijn veroordeeld.

Wachten op privacy instellingen...

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.