"Daar komen de Tommies!", roept een actrice die naar de hemel tuurt. Ze staat op een metersgrote landkaart uit 1944 van het gebied tussen Schijndel en Eerde. De actrice is deze vrijdagmiddag onderdeel van het spektakel Achter de Horizon. Begeleid door muzikanten van de 101e Airbornedivisie - de bevrijders - speelt ze scenes van die zondag in september toen de bevrijding in Brabant begon.

"Dan vallen er ballonnen uit de lucht", klinkt het. Voor de kinderen van toen moet dat zo hebben gevoeld.

Plaats van handeling: de voormalige vuilnisbelt op een deel van de Vlagheide. De berg is omgetoverd tot openluchttheater. Het uitzicht is geweldig, niemand denkt aan de naoorlogse rommel van de omgeving.

"De Duitsers vallen aan vanuit de flanken. Hevige gevechten om Eerde terug te veroveren." Ook de tegenaanval van de beruchte parachutistencommandant Von der Heydte komt voorbij op het toneel. Kogels jagen door de straat, damp van kruit, geweld, de explosies. Maar ook de mislukking, ondanks dat een deel van Brabant al was bevrijd. "De corridor was wel bevrijd, de geallieerden strijden onbevreesd voort."

Het publiek mocht alles op stoeltjes meebeleven. Onder hen veel soldaten van de 101e Airbornedivisie 'Screaming Eagles' en de 82 'All American' Airbornes, bevrijders van onder meer de brug bij Grave.

In het publiek ook de ambassadeurs van de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Oekraïne. Maar ook commissaris van de Koning in Noord-Brabant Ina Adema "De oorlog is dichterbij dan wij denken", zei ze voorafgaand aan de openingsceremonie.

"Wij vieren 80 jaar vrijheid terwijl die vrijheid misschien wel meer dan ooit onder druk staat. Juist daarom moeten we nadrukkelijk stilstaan bij de vraag wat onze vrijheid ons waard is. Juist daarom moeten we de werkelijke waarde van onze vrijheid onder ogen zien. Dat zijn wij schatplichtig aan onze bevrijders. Aan de mensen die de moed hebben gehad om onze vrijheid te bevechten. En aan alle mensen op de wereld die niet in vrijheid leven", vervolgde Adema. Ze sloot af met "Ik wens ons nog vele jaren van vrede en veiligheid toe."

Ook Jan Boelhouwer deed een woordje. Hij is voorzitter van Brabant Herinnert dat dit evenement organiseerde. Boelhouwer zei het mooi te vinden dat vrijwel alle dorpen wat doen met hun verleden, ook de komende weken. "Het is nog maar het begin van wat er allemaal gaat gebeuren". Brabant viert en herdenkt tot begin november de bevrijding van het najaar 1944. Die bracht op veel plekken de vrijheid, maar dat ging gepaard met veel menselijk leed en grote verwoestingen onder meer in Overloon, Woensdrecht en Hoogerheide.

De voorstelling Achter de Horizon reist langs verschillende theaters de komende maanden. Dit tot aan de landelijke viering van 5 mei 2025. Brabant Herinnert is organisator en biedt onder meer een uitgebreide agenda aan met activiteiten.

Niet alleen Brabant staat uitgebreid stil bij 80 jaar bevrijding. Limburg startte de reeks herdenkingen donderdag al in het dorpje Mesch bij Eijsden. Dat was de eerste Nederlandse plaats die op 12 september 1944 werd bevrijd door de geallieerden.

Limburg organiseert ook het Liberation Concert vanuit Margraten. Daar ligt de enige Amerikaanse oorlogsbegraafplaats van Nederland. Op het ereveld liggen ook Amerikaanse bevrijders die sneuvelden in Brabant, zoals in Zundert, Standdaarbuiten, Veghel en Son.

Een registratie van het Liberation Concert is zondagochtend te zien bij Omroep Brabant om 10.30 uur.