Brabant telt op dit moment nog zo’n 330 PAS-melders. Boeren die buiten hun schuld geen passende natuurvergunning hebben voor hun bedrijfsactiviteiten. Tijdens het Programma Aanpak Stikstof (PAS) hoefden zij geen vergunning aan te vragen voor activiteiten die stikstof uitstoten, zolang de uitstoot onder een bepaalde drempel bleef. In 2019 haalde de Raad van State een streep door die regeling, waardoor de betrokken boeren, buiten hun schuld, in een illegale situatie terechtkwamen.

De provincie Brabant kan nu voor dit jaar 8 miljoen euro aanvragen om PAS-melders te helpen. In 2025 hebben ze recht op een vergelijkbaar bedrag, en ook voor 2026 is er nog een restant beschikbaar. Maar met 8 miljoen kun je niet zoveel.

Nog steeds geen kloppende vergunning
Wat de PAS-melders het liefst willen, is een kloppende vergunning. Daar is stikstofruimte voor nodig, maar die is er simpelweg niet. Bovendien is het 'vinden' van stikstofruimte er niet makkelijker op geworden door het schrappen van de provinciale natuurplannen door het kabinet. Van de 24 miljard die daarvoor beschikbaar was, wil het nieuwe kabinet nog maar 5 miljard inzetten.

Gedeputeerde Wilma Dirken: "Mocht het kabinet vasthouden aan haar besluit om het NPLG van tafel te halen, dan verdwijnt daarmee de basis voor het behalen van met elkaar samenhangende wettelijke opgaven. Het oplossen van grote maatschappelijke problemen voor onze inwoners en ondernemers wordt dan weer op de lange baan geschoven. We betreuren het wegvallen van het Transitiefonds. We willen dan ook van het Rijk op zo kort mogelijke termijn weten hoe zij het behalen van de wettelijke doelen gaat realiseren en met voor ons passende budgetten komt."

Stoppen of verplaatsen
De provincie kan wél helpen om bedrijven te laten stoppen of verplaatsen. Maar dat willen de meeste bedrijven helemaal niet, en daarvoor is het bedrag veel te laag. Een andere optie is om boerderijen op te kopen en zo, met extern salderen, de stikstofruimte van die opgekochte boerderijen te gebruiken om PAS-melders te helpen. Maar opnieuw: hiervoor is dit bedrag veel te laag.

Natuurherstel
Daarnaast mag je in Brabant helemaal niet extern salderen, omdat er eerst moet worden gekeken of de vrijgekomen ruimte naar natuurherstel moet gaan. Dat heet het 'additionaliteitsvereiste'. Overigens is het ook nog maar de vraag of dit wel de slimste manier is om belastinggeld in te zetten.

Dirken: "Met de 8 miljoen van het Rijk in 2024 zal de provincie een subsidieregeling maken waarmee het mogelijk is om bedrijven te verplaatsen of stikstofruimte te kopen. De provincie kan het geld ook gebruiken om maatwerk per bedrijf toe te passen. Maar het gaat de provincie niet lukken om 330 PAS-melders te helpen, vooral omdat de meeste veehouders helemaal niet willen stoppen of verplaatsen, maar een legale vergunning willen. De stikstofruimte daarvoor is echter nauwelijks aanwezig."

Handhaven
Het beschikbaar stellen van dit bedrag zegt bovendien niets over het zwaard van Damocles dat boven deze bedrijven hangt. Het legalisatieprogramma voor PAS-melders van de overheid loopt namelijk in februari volgend jaar af. Provincies worden dan door de rechter gedwongen om te handhaven bij bedrijven zonder een kloppende vergunning. Iets wat de provincies niet willen (de ondernemers kunnen immers niets doen aan de ontstane situatie), maar wel moeten.

Dirken: "Het NPLG bood perspectief op een structurele verlaging van de stikstofuitstoot. Dat hadden we nodig om ook bij de rechter duidelijk te maken dat legalisatie van PAS-melders op termijn mogelijk was. Een nieuwe aanpak van het Rijk moet dat ook bereiken, maar er is haast geboden. Ik luister vandaag en morgen dan ook zeer aandachtig naar de plannen van de regering en de bespreking in de Tweede Kamer."

Dat er voor 2025 en 2026 nog geld beschikbaar is voor hulp aan PAS-melders, terwijl de handhavingsverplichting al is ingegaan, roept vooral vragen op. Bedrijven zitten zodanig in de knel dat een keuze tussen handhaving of ‘eieren voor je geld en stoppen’ een reële optie wordt.