Onderweg in boten en zwemmend worden ze door de Duitsers beschoten. In het geweld van machinegeweren en mortieren vallen vele slachtoffers. Duizenden achterblijvers worden krijgsgevangen gemaakt.

Tijdens de oversteek gebeurt er in het zuiden ook iets opmerkelijks. Onder Veghel is de Kampfgruppe van majoor Huber bij Koevering volledig omsingeld. Ze blokkeren al bijna twee dagen Hell's Highway. In het donker trekken ze zich terug. Dwars door de vijandelijke linies ontkomen ze naar Schijndel. Ze laten een mijnenveld en tientallen verwoeste voertuigen achter.

Als Huber in Wijbosch belandt, denkt hij veilig te zijn. Maar acht Engelse Typhoon-jachtvliegtuigen ontdekken zijn positie en vallen hem aan. Met vreselijke gevolgen voor Wijbosch. Veel huizen, de kerk, het Sint Barbaraklooster en raadhuis, worden in puin geschoten met raketten.

De Duitse commandant van het gemechaniseerd geschut zou kort daarna een hoge onderscheiding krijgen voor zijn optreden bij Veghel.

Op Hells Highway is intussen een gigantische file ontstaan. Duizenden voertuigen staan stil tot over de grens. Manschappen slapen in, onder en naast de wagens en tanks.

Mijnenveld
In de loop van de middag rond twee uur is de corridor vrij van mijnen. 44 uur na de Duitse blokkade. Nu is het gedaan met Duitse aanvallen op Hell's Highway. Want de geallieerde troepen aan de flanken naderen. Zo valt ook Best in geallieerde handen.

Er zijn te weinig troepen om de aanvallen krachtig te kunnen uitvoeren. Daarom zijn Amerikaanse eenheden opgeroepen. Vanuit Metz komt de Amerikaanse 7e pantserdivisie naar de Peel.

Montgomery heeft een paar speerpunten: hij wil de Scheldemonding en haven van Antwerpen openen, de Betuwe beveiligen en het Duitse bruggenhoofd bij Venlo vernietigen. Overloon hoort daar ook bij. Op de avond van de 26e september bestoken ze met kanonnen voor het eerst de Duitsers bij Overloon.

De Duitsers bouwen daar volop aan een verdedigingslinie maar ze kijken ook naar Den Bosch. Dat ligt strategisch aan de Maas en is daarom een goed geallieerd doelwit.

Kritiek
Intussen ontstaat de eerste kritiek op operatie Market Garden. De Britse legerleider Montgomery noemt de operatie zelf 'voor negentig procent geslaagd'. Want bijna alle bruggen zijn veroverd. Zeker die over belangrijke waterwegen zoals Wilhelminakanaal, Zuid-Willemsvaart, Maas en Waal. Alleen de Rijn oversteken was onhaalbaar. En er is een forse bres geslagen in het Duitse front.

Maar door Duitse tegenaanvallen bij Valkenswaard, Son en Veghel ontstond vertraging. Daardoor bleef de opmars steken. Het werkte in het nadeel.

Gebreken in planning
Kenners wijzen ook op gebreken in de planning. Het geallieerde luchtlandingsleger had betere landingszones moeten kiezen. Bij Arnhem en Nijmegen kwamen de parachutisten te ver van de brug terecht. Ook bij Son was de landing maar aan één kant van de brug.

Er was verder gebrek aan luchtsteun. De geallieerde luchtmacht was heer en meester maar nauw samenwerken met de grondtroepen was weinig effectief.

15e Leger
Wat verder verkeerd uitpakte is de terugkeer van het 15e Duitse leger. Eerst leek hun rol uitgespeeld maar meer dan 84.000 soldaten met hun zware wapens konden ontkomen. Vanuit Zeeland stroomden ze Brabant in, naar het nieuwe front.

Dat was te voorkomen door de enige toegangsweg bij Woensdrecht vroegtijdig af te sluiten. Dat gebeurde niet. Luchtlandingen bij Arnhem en Woensdrecht hadden mogelijk het verschil kunnen maken.

Veerkracht Duitsers
Een punt waar historici de laatste jaren vaker op wijzen is de wonderbaarlijke opleving van de vijand. Het Duitse leger stond begin september op instorten en Market Garden was een goed antwoord daarop.

Maar de vijand herstelde in een week tijd, mede door spontane improvisaties van ervaren commandanten. ‘Das wunder im westen’, zo is het vaker omschreven. Met andere woorden: Operatie Market Garden startte dus eigenlijk een week te laat.

Het laatste woord in de discussie is er nog steeds niet over gezegd, ook niet na 80 jaar.

Omroep Brabant staat uitgebreid stil bij tachtig jaar vrijheid. Kijk op onze themapagina Brabant Bevrijd voor alle artikelen en uitzendingen.