Gevangenen hongeren zichzelf uit voor meer vrijheid, maar heeft dat nut?
De hongerstaking gaat twee dagen duren, zeggen de gevangenen. In Nederland komen hongerstakingen vaker voor, weet Pauline Jacobs. Zij is docent straf(proces)recht op de Universiteit van Tilburg en deed onderzoek naar hongerstakingen bij gedetineerden. Maar deze is volgens haar wel opvallend. “Heel veel hongerstakingen zijn kortdurend, omdat er uiteindelijk een oplossing wordt gevonden. Maar dat van tevoren wordt aangekondigd dat het maar twee dagen duurt, dat heb ik nog niet eerder gehoord.”
Een bekend voorbeeld van een gevangene die in hongerstaking ging, is Volkert van der G., de moordenaar van Pim Fortuyn. Hij zat ook vast in de EBI in Vught en ging in 2002 in hongerstaking als verzet tegen de 24 uurs-camerabewaking in zijn cel. Hij hield het ruim twee maanden vol. Enorm lang, want al na veertig dagen kan een hongerstaking fataal aflopen.
“Na zeventig dagen kan de situatie echt kritiek worden en kun je in coma belanden.”
“De eerste weken is het prima te verdragen, zolang je maar blijft drinken”, vertelt Jacobs. “Als je er ook niet bij drinkt, wordt het na enkele dagen en uiterlijk na een week al levensbedreigend.” Maar een hongerstaking begint over het algemeen pas na de eerste week problemen op te leveren.” Je valt af, wordt ziek en praten en nadenken wordt lastig. “Na zeventig dagen kan de situatie echt kritiek worden en kun je in coma belanden.”
Gevangenen die in hongerstaking zijn, moeten daarom altijd goed in de gaten gehouden worden door een arts. Maar ingrijpen door ze onder dwang te voeden mag niet. “Wilsbekwame mensen hebben zelfbeschikkingsrecht en dat moet gerespecteerd worden”, zegt Jacobs. Dat is volgens haar soms een lastig dilemma, omdat justitie niet wil dat een gedetineerde overlijdt. “Bij Volkert van der G. is daar een paar keer discussie over geweest.”
“Die mensen zitten daar omdat ze een onaanvaardbaar maatschappelijk risico vormen."
Van der G. beëindigde zijn hongerstaking uiteindelijk toen hij zekerheid kreeg dat de omstandigheden verbeterd zouden worden. De camera’s bleven hangen, maar hij mocht wel meer bezoek ontvangen en vaker luchten. Daarmee lijkt zijn doel bereikt.
Maar of het deze keer ook werkt, daar twijfelt de hoogleraar aan. “Het zal ze vast lukken om aandacht te vragen, maar ik zie niet snel gebeuren dat de regels aangepast worden door zo’n kort protest.” Bovendien is de EBI de strengst beveiligde gevangenis van het land en dat is niet voor niks. “Deze mensen zitten daar omdat ze extreem vluchtgevaarlijk zijn en een onaanvaardbaar maatschappelijk risico vormen. Ik zie het dus niet snel gebeuren dat de beperkingen rond het contact met de buitenwereld worden opgeheven.”
Staatssecretaris over hongerstaking
Meer dan 'ik heb oog voor alles rondom de Extra Beveiligde Inrichting in Vught en wat daar gebeurt' wilde staatssecretaris Ingrid Coenradie (Justitie en Veiligheid) woensdag niet zeggen over de hongerstaking van gedetineerden. Het doel van de hongerstaking, die dinsdagochtend begon, was juist het detentieregime op de politieke agenda te zetten van het debat woensdag in de Tweede Kamer. 'Alles wat ik daarover wil zeggen, heb ik gezegd', zei Coenradie na afloop.