In 2016 kreeg Sabic, een groot petrochemisch bedrijf uit het Midden-Oosten, een nieuwe natuurvergunning van de provincie voor zijn plasticfabriek in Bergen op Zoom. Volgens die vergunning mag het bedrijf meer stikstof uitstoten dan het in werkelijkheid doet.

Onbenutte ruimte
Die zogeheten 'latente' of ongebruikte ruimte viel milieuvereniging Mobilisation for the Environment (MOB) op. De organisatie van milieuactivist Johan Vollenbroek vreesde dat Sabic in de toekomt wél gebruik zou gaan maken van de onbenutte stikstofruimte. Daardoor zou er nog meer stikstof op kwetsbare natuur terechtkomen, die nu al onder een teveel aan stikstof lijdt. Om dat te voorkomen stapte MOB naar de rechter om af te dwingen dat de provincie de vergunning naar beneden bijstelt. De rechter heeft hen hierin nu gelijk gegeven.

De rechter vond dit nodig, omdat het niet goed gaat met het nabijgelegen Natura2000-gebied de Brabantse Wal. Volgens de rechter is onvoldoende duidelijk of landelijke en provinciale stikstofmaatregelen er op tijd voor zullen zorgen dat de natuur herstelt. Om ervoor te zorgen dat de natuur niet verder verslechtert, moet de provincie volgens de rechter ook preventief handelen. Het intrekken van vrije stikstofruimte is hiervan een voorbeeld.

Rechtszekerheid
De provincie is niet happig om de vergunning van Sabic te verlagen. Ze vindt namelijk dat er sprake moet blijven van rechtszekerheid. Waarmee de provicincie doelt op het belang van een betrouwbare overheid. Maar daar gaat de rechter niet in mee. Rechtszekerheid moet volgens de rechter namelijk niet zwaarder wegen dan natuurbelang. Bedrijven mogen er niet vanuit blijven gaan dat er niets aan hun vergunning zal veranderen, vindt de rechter.

Als een verslechtering van de Brabantse Natura 2000-gebieden van iedereen een bijdrage vergt, bijvoorbeeld van veehouders, kan het volgens de uitspraak van de rechter niet zo zijn dat de industrie geen bijdrage levert. Daarbij heeft de rechter in de uitspraak meegenomen dat Sabic momenteel geen plannen heeft om de lege stikstofruimte op korte termijn wél te gaan gebruiken.

Wat ook een rol speelt is dat Sabic in 2010 een systeem liet installeren dat de stikstofuitstoot met zeventig procent vermindert. Maar bij de aanvraag voor de vergunning in 2016 verzaakte het bedrijf dat te vermelden. De provincie wist daar dus lange tijd niets vanaf. Hierdoor stoot het bedrijf dus nóg minder stikstof uit dan ze volgens de huidige vergunning mag.

Intrekkingsbeleid
Momenteel werkt de provincie aan beleid om lege stikstofruimte in te trekken. Op deze manier wil de provincie voorkomen dat slapende stikstofruimte weer tot leven komt, waardoor het stikstofprobleem nog groter wordt. Het is 'onontgonnen terrein', volgens ambtenaren van de provincie. Een rechter heeft zich er nog nooit over uitgesproken.

LEES OOK: Brabant eerste provincie met intrekkingsbeleid tegen stikstofuitstoot

In de rechtbank voerde de provincie de komst van het nieuwe beleid aan als verweer tegen het nu aanpassen van de vergunning. Die fout kan immers op een later moment, met het nieuwe intrekkingsbeleid, ook nog hersteld worden.

Maar zolang dat beleid niet concreet is, mag de provincie zich er van de rechter niet achter verschuilen. Die wil dat de provincie individuele gevallen niet voor zich uit blijft schuiven. De provincie moet daarom vóór 28 februari 2025 de vergunning van Sabic hebben aangepast, ook als er dan nog geen nieuw beleid is.