STUIFMAIL

Slijmerige schietmoteitjes en een warrelknoest, Frans Kapteijns legt uit

2 november om 10:13 • Aangepast zaterdag om 11:20
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer besteedt hij onder meer aandacht aan een glibberige massa op de rand van een tafel, een grote bruine bol op een wortel en dingetjes op een brandnetel.
Profielfoto van Frans Kapteijns
Geschreven door

Iedere zondag is er ook een nieuwe aflevering van de Stuifmail-podcast. Beluister de podcast hier:

Wachten op privacy instellingen...

Wat is dat glibberige gelpakketje op de rand van de tuintafel?
Ingrid van Dijk vond op de rand van haar tuintafel een glibberig gelpakketje en ze vroeg zich af wat het was. Wat zij gevonden heeft, is jaarlijks ook maar kort te zien. Want op haar tafel lag een eipakketje van een schietmot. Dit is een vrouwtje, kijk maar op de foto. Vanuit dat eipakket op tafel, druppelen de larven met water op de grond. Van daaruit kruipen ze uiteindelijk richting een beekje, een poel of een vijver. Sommige schietmotvrouwtjes leggen hun eitjes ook op een blad op het water, zo'n één meter erboven. Dan zwelt het op door het vocht, waardoor de eitjes als losse stipjes zichtbaar worden. Na enige tijd breken de eitjes open en glibberen de larven eruit. Ze vallen het water in, waar ze overwinteren als kokerjuffers in zelfgemaakte kokertjes van bijvoorbeeld blaadjes.

Een schietmot (Foto: Ab Baas).
Een schietmot (Foto: Ab Baas).

Wat zijn die dingetjes op de brandnetel?
Margot was onkruid aan het wegknippen bij de voordeur, toen ze plotseling iets vreemds tegenkwam. Ze is een speurtocht gestart en vroeg zich af of het iets is van een brandnetelbladgalmug. Complimenten, want dat is het inderdaad een gal van de brandnetelbladgalmug. Het is dus geen gewone (steek)mug, maar familielid van de galmuggen. Het vrouwtje kiest een brandnetel uit en legt in een gal haar eieren. Kijk maar naar de foto! In die brandnetelgal zitten een of meerdere eitjes, dus komen er ook een of meerdere larven. Ze leven van het weefsel van de brandnetel en verlaten daarna de brandnetelgal, om zich te verpoppen in de grond. Volwassen brandnetelgalmuggen komen in het jaar daarop in het voorjaar uit. Bijzonder is dat in de brandnetelgallen ook met enige regelmaat andere larven worden gevonden. Dit zijn dan weer vliegenlarven, die galmuglarven of brandnetelgallen opeten.

De gal van een brandnetelgalmug (Foto: Margot).
De gal van een brandnetelgalmug (Foto: Margot).

Gevonden in het bos, maar wat is het?
Op de foto die Ramona Broeken mij stuurde, zie je een grote houten, bruine bol op een dunne wortel. Dochter Julia en Ramona willen graag weten wat dit is. We noemen zo'n vergroeiing een warrelknoest, maar er zijn ook andere namen. Zoals maserkrop, maserknol of wortelknol. Hoe ze ook heten, het zijn in ieder geval tumorachtige groeiaandoeningen, die ontstaan door bacteriesoorten. Deze bacteriën veroorzaken bij de besmette houtcellen een ongeremde groei. Ondanks dat deze wortelknollen ieder jaar een stukje groeien, wordt de groei van de boom hierdoor niet geremd.

Julia met een warrelknoest (Foto: Ramona Broeken).
Julia met een warrelknoest (Foto: Ramona Broeken).

Welke bezoeker is er door de schoorsteen gevallen?
Leonie Bruggink meldde me dat ze een bezoeker had gehad in de schoorsteen. Geen Piet, maar een vogeltje. Hij heeft het niet overleefd. Zo te zien is het een jonge steenuil. De bekendste uil in ons land, maar ook de kleinste. Ze kunnen maximaal 27 centimeter lang worden, met een spanwijdte van wel 55 centimeter.

Een overleden steenuiltje (Foto: Leonie Bruggink).
Een overleden steenuiltje (Foto: Leonie Bruggink).

Verschillende keren liet een uil zich in de tuin zien, maar welke is het?
Nog een uil! Cilia van der Wal heeft al verschillende keren in haar tuin een uil gespot, maar weet niet of het een steenuil of een velduil is. Nou, Cilia, een velduil lijkt het me niet, tenzij je in Flevoland, Noordwest-Overijssel, Friesland, Drenthe of de Waddeneilanden woont. Ook Zeeland doet de velduil nog wel aan, maar heel af en toe. Volgens mij is het heel duidelijk een steenuil, zeker gezien de grootte op de foto. Steenuilen zijn vooral te vinden in kleinschalige landschappen, met voldoende muizen, om te broeden op of bij boerenerven. Zeker als er voldoende natuurlijke variatie te vinden is. Meestal vinden steenuilen hun voedsel dan ook in dat type landschap. Vanaf paaltjes of andere verhogingen zoekt de steenuil naar voedsel en vliegt daar in een golvende vlucht op af.

Een steenuil (Foto: Cilia van der Wal).
Een steenuil (Foto: Cilia van der Wal).

Jagende velduilen op beeld
Jagende velduilen in Friesland van begin 2021. Het mooie van de velduil is dat hij overdag jaagt. Met zijn relatief grote spanwijdte zweeft hij rustig over de velden. Eenmaal een prooi in het vizier, duikt de uil in een fractie van een seconde naar beneden, heel indrukwekkend om te zien. Geniet van het filmpje!

Wachten op privacy instellingen...

Zondag volgt nog een aflevering van Stuifmail met tips en uitleg van Frans Kapteijns over alles wat bloeit, groeit en zoemt in de natuur. Natuurlijk is de boswachter dan ook te horen op de radio en is er een nieuwe aflevering van de Stuifmail-podcast.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.

Download de app en draag het gevoel van hier altijd bij je!