Na een mislukte poging de avond ervoor, komen er opnieuw Duitse boten het Hollandsch Diep over. In het holst van de nacht evacueert de Duitse marine de manschappen uit het dorp. Kleine boten halen vele tientallen Duitse soldaten op. Sommigen wachten op het strand.

Een boot loopt aan de grond doordat het laag water is geworden. Tientallen mannen gaan van boord en klimmen op de restanten van de Moerdijkbrug. Zo proberen over de pijlers en het verwrongen ijzer naar Dordrecht te lopen.

Als het licht wordt, zien Poolse soldaten Duitsers klauteren. Ze beschieten ze en doden de meesten van hen.

De bevrijders kunnen Moerdijk in, zonder Duitse weerstand nu.

De Polen trekken Moerdijk binnen. Het nieuws over de bevrijding dringt door tot de inwoners. Ook de mensen in de kelders van de kerk. Twee inwoners lopen de kelder uit met een witte vlag. Ze schudden handen met een Poolse soldaat en die gaat met ze mee terug de kelder in.

“Zij komen met een Pool die een zak Engelse cake brengt onder de gewelven”, schrijft een anonieme kloosterzuster in haar dagboek.

Honderden krijgsgevangenen
De Polen komen in het dorp toch nog veel Duitsers tegen. Die geven zich allemaal over. Acht officieren en 335 soldaten worden krijgsgevangen gemaakt.

De Polen ontruimen het verwoeste dorp. Moerdijkers gaan naar Terheijden. De zusters verhuizen naar andere kloosters, in onder meer Tilburg en Halsteren.

Bij de bevrijding van Moerdijk sneuvelen ongeveer 25 Poolse soldaten. De Duitse verliezen zijn boven de zestig man. Mogelijk ligt dat aantal veel hoger, want een onbekend aantal Duitse soldaten is vermist.

Die vielen in het water van het Hollandsch Diep of werden doodgeschoten toen ze over de kapotte bruggen naar de overkant klauterden. Het aantal burgerslachtoffers is klein, maar meer informatie daarover ontbreekt.

Moerdijk is daarmee het laatste dorp in Brabant dat in najaar 1944 wordt bevrijd. Met de val van Moerdijk staken de geallieerden hun grote operaties in Brabant.

Alle inspanningen zijn vanaf nu gericht op de aanval op Nazi-Duitsland. En op de opening van de haven van Antwerpen. 28 november 1944 kan het eerste schip aanmeren.

Bruggenhoofd
Frontlijn en strijd blijven vlakbij. De Duitsers hebben ten westen van Venlo nog een bruggenhoofd rond de Maas. Dat ruimen de geallieerden op tussen half november en begin december 1944.

Niet heel de provincie Noord-Brabant is bevrijd in najaar 1944. Plaatsen zoals Werkendam, Woudrichem, Hank en Dussen en omgeving blijven zuchten onder Duitse bezetting. De streek –nu gemeente Altena- maakte nooit deel uit van de geallieerde plannen van najaar 1944.

Daarom blijft het gebied bezet tot het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa, mei 1945.

De Poolse opmars vanuit Normandië werd volop gefilmd. Aan het einde van deze film komen het verwoeste Moerdijk en Breda in beeld.

Frontlinie
Najaar 1944 komt Brabant lang aan de frontlijn te liggen. Met grote gevolgen. Want er zijn beschietingen en zelfs vijandelijke infiltraties.

De nieuwe frontlijn volgt de grote rivieren Volkerak, Hollandsch Diep, Amer en Maas. Soldaten van de Manitoba Dragoons bewaken de grens. Het is een vrij kleine bewakingseenheid. Zo’n 850 man met 50 ‘Staghound’ pantserwagens en oorlogsvrijwilligers van de Binnenlandse Strijdkrachten, onder wie veel voormalige verzetsmensen.

Verder worden er kanonnen gestationeerd, gemotoriseerde artillerie met genie en anti-tankeenheden. De Polen blijven in Breda met hun tanks.

Duitsers
Teruggetrokken Duitsers die vochten in Brabant gaan vooral naar de Duitse grens. Ze maken zich op voor de allerlaatste grote grondaanval in de Ardennen -december 1944- met als doel de herovering van Antwerpen. Ook fallschirmjäger-commandant Von der Heydte krijgt daarin een rol.

Kampfgruppe Chill die overal opdook en de opmars vertraagde krijgt ook nieuwe taken. Na Veghel en Woensdrecht moeten ze naar Venlo en later de Eiffel. Generalleutnant Kurt Chill moet daarna naar Oost-Pruisen, tegen de Sovjettroepen vechten.

In de herfst van 1944 is Brabant dan wel grotendeels bevrijd, maar de strijd verplaatst zich. De Tweede Wereldoorlog is nog lang niet voorbij.