“Het was eigenlijk een groot drama. En volstrekt nutteloos”, zegt militair historicus Jack Didden. Het eiland tussen de Bergsche Maas en het Oude Maasje was onbelangrijk niemandsland.

Bruggenhoofd
Met Kerstmis 1944 stak een klein groepje Duitsers vanuit bezet gebied ineens de rivier over. Ze groeven zich in. Ze hadden daarmee een piepklein bruggenhoofd, een vooruitgeschoven post naar de overkant. Intussen stroomde het achtergelegen Land van Heusden en Altena vol met duizenden Duitse soldaten.

Omdat in de Ardennen de Duitsers waren doorgebroken, dachten de geallieerden dat de vijand ook hier wat van plan was. Ze sloegen groot alarm.

De Duitsers zaten tijdens de kerstdagen niet stil. Meeuwen, Eethen en Drongelen werden ontruimd. Bruggen, rubberen boten en kano’s werden aangevoerd bij Genderen en Dussen, richting de oevers van de Bergsche Maas.

'X-tag'
Op dat moment stonden minimaal vijftienduizend Duitsers klaar voor een aanval, becijferde Jack Didden. Hij promoveerde op de Duitse tegenaanvallen van eind 1944.

De Duitsers spraken van ‘X-tag’. Die moest op zijn vroegst op 30 december beginnen. Wat de geallieerden niet wisten, is dat de Duitsers tegen logistieke problemen aanliepen: te weinig boten en vrachtwagens, maar wel fietsen. “Het was geen geklungel, maar de mogelijkheden waren voorbij. Alles was ingezet in de Ardennen,” zegt Johan van Doorn, militair historicus.

Parachutisten
Bovendien lukte het niet om genoeg parachutisten te krijgen voor de geplande Duitse luchtlandingen in Tilburg. “Als dat gelukt was, had het even geduurd voordat de geallieerden alles onder controle hadden gekregen”, zegt Van Doorn. “Het eigenlijke succes was de totale chaos waar Brabant in gestort werd. Geruchten van parachutisten zorgden voor honderd procent verwarring.”

Een keerpunt is 27 december. Dan moet een van de drie Duitse divisies in het Land van Heusden en Altena richting het oostfront. De geallieerden hebben dat dan nog niet in de gaten. Die spreken intussen van ‘The Altena Threat’.

Na twee rampzalig verlopen Poolse patrouilles bij Kapelsche Veer na kerstmis, is de maat vol. Het bruggenhoofd moet vernietigd worden, zo beslist generaal Maczek. De geallieerden verzamelen alle geschut.

Zeker 120 kanonnen waaronder de Long Tom. Acht van die megakanonnen staan verdekt opgesteld in en rond de Loonse en Drunense Duinen. Op 29 december openen ze het vuur, massaal en bijna onophoudelijk op Duitse posities in het Land van Heusden en Altena.

Luchtaanvallen
Er komen ook luchtaanvallen. Vooral Meeuwen en Aalburg krijgen het zwaar te verduren. De 30e is het te mistig en kan er niet gevlogen worden. Inlichtingendiensten blijven maar alarmerende berichten krijgen van het verzet op de 30e: ‘the enemy here is preparing an attack against Brabant’.

Na een artilleriebeschieting in de kleine uren van 31 december 1944 volgt een grondoperatie. Poolse troepen vallen Kapelsche Veer aan, vanaf drie kanten. Ze komen met boten en een loopbrug op het eilandje. Poolse tanks vuren op de Duitse loopgraven en de ruïnes bij de veerpont. Maar de Duitsers zitten veilig in de kelders. Met panzerfausten schakelen ze geallieerde tanks uit. Ook Sturmgeschütze -‘Stugs’- vuren op de Polen.

In de drassige polders en in de loopgraven komt het tot man tegen man gevechten en worden handgranaten gegooid. De Polen lopen vast.

“Een onderschatting van zowel terrein als van de vijand”, zo noemt Jack Didden het. Hij schrijft momenteel een boek over de 1e Poolse Pantserdivisie.

Doden
De Polen moeten zich terugtrekken. Met zware verliezen: 38 gewonden en elf gesneuvelden. Jonge mannen van de 1e Poolse Pantserdivisie met namen als Ignacy Cichocki (34), Zbigniew Faszczwewski (23) en Bronislaw Szuluk (35). Ze belanden voor eeuwig op het ereveld in het Ginneken in Breda. Het lichaam van Marceli Januszwewski (24) spoelde aan bij Werkendam waar hij rust op de protestantse begraafplaats.

De Duitse kant incasseerde zware verliezen alleen al op die 31e. Minstens dertig Duitse doden en naar schatting honderd gewonden.

Meeuwen wordt later op oudejaarsdag gebombardeerd. Typhoon-jachtbommenwerpers vuren 128 raketten af op de Duitse stellingen in en rond het dorp dat van de kaart wordt geveegd. In totaal 47.000 kilo aan vliegtuigbommen vallen deze dagen in de streek. Dankzij Duitse evacuaties blijft het aantal slachtoffers beperkt.

De aanvallen moesten een signaal afgeven aan de Duitsers. “We weten wat je van plan bent: dit is het antwoord”, zegt Van Doorn.

Maar van wijken willen beide partijen niet weten. De situatie aan het front bij Kapelsche Veer liep alleen maar verder uit de hand.

DIT VIND JE OOK INTERESSANT

Groot alarm aan vooravond kerst 1944: Duitse tegenaanval dreigt