Elke donderdagochtend houden de rechtbanken in Den Bosch en Eindhoven speciale zittingen voor mensen die een betalingsachterstand hebben. Honderden mensen worden jaarlijks opgeroepen door een deurwaarder of schuldeiser en krijgen de kans aan de rechter uit te leggen waarom ze niet (kunnen) betalen. Het is uitzonderlijk druk in de Bossche rechtbank; er komen deze ochtend achttien mensen opdagen.

“Veel mensen denken dat het hebben van schulden om duizenden euro’s gaat, maar elke schuld begint met een tientje”, zegt Ria Schouten, een van de veertien schuldenfunctionarissen van de rechtbank Oost-Brabant. Door extra kosten, zoals van een deurwaarder of incassobureau, kunnen kleine schulden snel oplopen. “Zo kunnen mensen steeds verder in de (financiële) problemen raken.”

Om dat te voorkomen, zet de rechtbank Oost-Brabant sinds 1 mei 2024 schuldenfunctionarissen in. Dat zijn medewerkers van de rechtbank die getraind zijn om mensen met geldproblemen te verwijzen naar één van de 32 gemeenten in Oost-Brabant. Hoewel het niet de taak is van de rechtspraak om dat te doen, kan het cruciaal zijn. “We merken dat het hebben van schulden ook een katalysator is voor andere problemen.” Voorbeelden daarvan zijn boetes die oplopen, huisuitzettingen of zelfs strafzaken als mensen gaan stelen om rond te komen.

Schouten zit achterin de zaal en luistert naar de verhalen. Verschillende soorten schulden komen aan bod, zoals huurachterstanden of onbetaalde zorgverzekeringen en tandartsrekeningen. “Ik wil mijn huur wel betalen, maar het lukt me niet. Ik heb geen werk meer en door mijn aandoening is het lastig om iets te vinden”, zegt een jongeman tegen de rechter.

Maar lang niet iedereen die voor de rechter verschijnt, heeft geldproblemen. “Het kan ook gaan om een conflict tussen een koper en verkoper. Dan betalen ze de factuur niet, omdat de koper het bijvoorbeeld niet eens is met het bedrag”, zegt Schouten.

Als de rechter merkt dat iemand wel (beginnende) financiële problemen heeft, wordt de hulp van de schuldenfunctionaris ingezet. Schouten of een van haar collega’s gaat na de zitting met de persoon in gesprek om te kijken wat er nodig is. Dat doet ze ook bij de jongeman die zijn huur niet heeft betaald. “Ik luister nogmaals naar zijn verhaal en als hij hulp wil, vul ik een formulier in en regel direct een afspraak bij de schuldhulpverlening in de gemeente waar iemand woont. Deze jongen kan de volgende dag al terecht.”

De schuldenfunctionarissen lossen de problemen dus niet zelf op, maar geven een zetje in de goede richting. “Het is maar iets heel kleins wat we doen, maar het kan zo’n groot verschil maken voor iemand”, zegt Schouten. “Soms weten mensen gewoon niet waar ze moeten aankloppen voor hulp of ze vinden het lastig om die drempel over te gaan. Mensen gaan hier vaak opgelucht de deur uit.”

Sinds mei zijn al zestig mensen doorverwezen naar de schuldhulpverlening in de gemeente waar iemand woont. Driekwart van hen is daadwerkelijk naar de afspraak gegaan. De rest staat nog op een wachtlijst of is om andere redenen (nog) niet gegaan. Schouten: “Ik ben tevreden met de resultaten, maar ik hoop dat we in de toekomst niemand meer doorverwijzen. Want dat zou betekenen dat er geen mensen meer met geldproblemen zijn of daar al hulp bij krijgen.”