We waren al maanden bevrijd. De Maas was de frontlijn. Behalve bij Kapelsche Veer. Daar hielden Fallschirmjäger het eilandje aan de zuidoever van de Bergsche Maas bezet. “Ze hadden zich verschanst in loopgraven, tunnels en bunkers rond twee huizen”, zegt militair historicus Jack Didden uit Drunen. Hij kent het verhaal goed en schreef er vaak over.

Vlammenwerpers
De Duitse para’s werden keer op keer aangevallen, maar weigerden zich over te geven. “Je kunt nog zo veel granaten afvuren, de aarde vangt alle klappen op. Het was haast onmogelijk om die Duitsers te verjagen. Het terrein is hier in het voordeel van de verdediger”, zegt Didden.

Daarom werd eind januari 1945 een hele brigade op de Duitsers afgestuurd met tanks, vlammenwerpers, amfibische rupsvoertuigen en kano’s en heel veel granaten.

Het eilandje tussen Dussen en Sprang Capelle veranderde in vijf dagen en nachten in een maanlandschap vol bomkraters. Langzaam drongen de geallieerden door tot de Duitse loopgraven en tunnels.

Terwijl de gevechten woedden werd op 30 januari de hoogste Duitse bevelhebber in Nederland vervangen: generaal Student maakte plaats voor generaal Blaskowitz. Die bepaalde dat Kapelsche Veer mocht worden ontruimd.

Tanks
En zo roeiden in de vroege ochtend van 31 januari 1945 de laatste Duitsers de Bergsche Maas over. Op dat moment hadden Canadese troepen met behulp van tanks het overgrote deel van het eiland veroverd.

Operatie Elephant was de kostbaarste van alle geallieerde aanvallen op het eiland. 67 geallieerde doden en 174 gewonden. Nog tientallen mannen werden uitgeschakeld door ziekte, kou en uitputting.

De verliescijfers aan Duitse kant waren lager: ongeveer 49 doden, zo’n 20 gewonden en 24 gevangenen.

Niks stond nog overeind op het eiland. Soldaten vergeleken de aanblik met het slagveld van de Eerste Wereldoorlog. Geallieerde commandanten vervloekten het gebied en de Duitsers die het gebied vasthielden met een ‘duivelse vastberadenheid’, staat in een van de rapporten.

'Prestigekwestie'
Toen de kruitdamp nog optrok, sloeg het weer om. Na de bittere vrieskou begon in de ochtend van 31 januari 1945 de zon te schijnen en de sneeuw te smelten.

Over één ding zijn alle experts het eens. “Strikt genomen hoefde dit bruggenhoofd niet opgeruimd te worden. Het werd een prestigekwestie, niets anders”, zegt Didden. “Het is triest om te zeggen, maar deze operatie heeft geen enkel nut gehad. Tot de bevrijding bleef het front hier liggen. Volstrekt nutteloos. Helaas”.

Zondebok
Militair historicus Johan van Doorn zegt dat er ook snel een schuldvraag kwam binnen het Canadese leger: “Er is geen andere militaire operatie in Brabant die zo omstreden is als operatie Elephant. Tot op de dag van vandaag is er discussie over”.

De Canadese generaals zochten en vonden een zondebok in de persoon van majoor Swayze, commandant van een van de eenheden. Hij werd van zijn commando ontheven.

Na vijf weken gevechten werd de balans opgemaakt. De geallieerden telden zeker 122 geallieerde doden en 320 gewonden. “Vooral het Canadese Lincoln and Welland Regiment en de infanterie van de Eerste Poolse Pantserdivisie betaalden de tol”, zegt Van Doorn.

Jonge mannen
De Duitsers hadden lagere slachtoffercijfers dan altijd is aangenomen, zo blijkt uit recent onderzoek van nieuw vrijgekomen documenten. Zeker 112 doden, vele honderden gewonden en zieken. Maar veel jonge mannen tussen de 17 en 20 jaar.

Verder lag de burgerbevolking langs de Bergsche Maas in de vuurlinie. Tientallen van hen overleefden dat niet.

Na de Slag om Kapelsche Veer was de vijand weg ten zuiden van de Maas. Bezet Nederland zuchtte intussen onder de hongerwinter.

Maar de geallieerden hadden andere prioriteiten. Een week na Kapelsche Veer startte Operatie Veritable. De bevrijders gingen nu echt Duitsland in.

Vermisten
Kapelsche Veer werd nooit een gesloten boek. Vergeleken met andere ‘slagvelden’ in Brabant bleven er veel vermisten. In 1972 werden achttien Duitsers teruggevonden op het eiland. Rond de eeuwwisseling opnieuw: zestien Duitsers en drie Canadezen.

In 2014 nog twee. De Canadese soldaat Albert Laubenstein (1914-1945) en een andere soldaat die nog niet is geïdentificeerd.

Kapelsche Veer is in Nederland vrij onbekend, maar is een begrip in het Canadese leger. Diverse regimenten die er vochten dragen de herinnering met zich mee: letterlijk. De naam ‘Kapelsche Veer’ staat op hun vaandels tussen andere historische veldslagen.

Vrijdag 31 januari wordt vanaf 10.55 uur de Slag om Kapelsche Veer herdacht met een ceremonie bij het monument aan de Veerweg. Er zijn kransleggingen en toespraken van onder andere ambassadeurs van de landen die vochten op het eiland.

Dit vind je ook interessant: Precies 80 jaar geleden begon de Slag om Kapelsche Veer