Het Rijk wil dat de warmtevoorziening in Nederland niet meer alleen in handen is van private partijen. In de nieuwe 'Wet collectieve Warmte', die op 1 januari 2026 wordt ingevoerd, staat dan ook dat publieke instellingen zoals het Rijk, provincie en gemeenten een meerderheidsbelang moeten hebben in de warmtebedrijven. Warmte moet weer (meer) in publieke handen komen.

Brabant heeft in aanloop naar de invoering van die nieuwe wet zelf uitgebreid onderzocht hoe de inwoners van de provincie over een eigen publiek warmtebedrijf denken en dat was positief. Uit dat onderzoek werd ook duidelijk dat een warmtebedrijf dan ook weer niet te groot moet zijn. De plek van de ondertekening van de plannen is dan ook symbolisch: Het buurthuis in Lieshout, in de gemeente Laarbeek.

Niet alleen in grote steden
Want hoe groter het bedrijf, hoe moeilijker het is om ook in de kleinere kernen oplossingen te bieden voor de warmtetransitie. Wethouder Duurzaamheid Joan Briels van Laarbeek : "Als kleinere gemeente zijn wij nog zoekende naar collectieve warmteoplossingen. Het is positief dat de provincie samen met Enexis en Energie Beheer Nederland ook dit punt, de kleinere kernen, in het onderzoek mee willen nemen."

De warmte in de netten moet gaan komen uit duurzame bronnen, zoals aardwarmte, zonne-energie, restwarmte van industrie en groen gas. De provincie heeft in haar Warmtebronnenregister in kaart gebracht waar dit soort bronnen zich bevinden. Ook op lokaal niveau wordt er gekeken. Bijvoorbeeld naar warmte die vrijkomt bij de waterzuiveringen.

Energiezekerheid
Een van de drijfveren voor de provincie om te pleiten voor een warmtebedrijf met een publiek meerderheidsbelang is energiezekerheid voor inwoners. “Energie moet in de toekomst voor alle Brabanders, ongeacht inkomen, betaalbaar blijven”, zegt gedeputeerde Bas Maes (Klimaat& Energie). “Wij willen met het warmtebedrijf een eerlijke verdeling van betaalbare en duurzame warmte. Samen met andere maatregelen, als isolatie van woningen, voorkomen we zo energiearmoede.”

Maar die betaalbaarheid is wel een ding. Want het aanleggen van warmtenetten is een dure aangelegenheid. Voordeel is wel, zegt Maes, dat de provincie geen winstoogmerk heeft. Daarmee kunnen de uiteindelijke kosten voor de burgers al een beetje worden gedrukt. Maar dat de prijzen op dit moment nog (te) hoog zijn, is wel een punt van zorg.

In de startblokken
Energie Beheer Nederland (EBN) is heel enthousiast over de plannen. “Dit is de eerste intentieovereenkomst in zijn soort in Nederland. Inzichten en oplossingen die we gaan opdoen tijdens de Brabantse verkenning zijn daardoor ook voor andere provincies en regio’s zeer relevant", zegt Mark Hooftman van EBN. "We moeten vooral beginnen."

Want haast is geboden. Nederland moet van het gas af, maar de invoering van de nieuwe wet is al een paar keer uitgesteld. Want de warmtevoorziening in publieke handen brengen is dus ook risicovol. Het ontwikkelen van warmtenetten kost veel geld en het duurt lang voordat die investeringen weer zijn terugverdiend.

Brabant kan zich inkopen
Gekeken wordt nu of EBN de warmtevoorziening van het private Ennatuurlijk kan kopen. Daarna wil de provincie zich inkopen. Dat zou volgens Maes wellicht kunnen met de Essent-gelden die in Brabant nog op de plank liggen. Een duurzame investering dus. Of dat uiteindelijk ook de meest logische constructie is, wordt nu dus onderzocht.

Brabant wil in elk geval niet achterover leunen tot de Warmtewet definitief door de Tweede Kamer is. Ook omdat er snel duidelijkheid moet komen over wáár die collectieve warmte het beste kan komen. "Als morgen de cv-ketel kapot gaat, moet er snel een oplossing zijn", zegt Bram Gerrist van Enexis.

"Als je dan een warmtepomp koopt, doe je een investering voor de komende 15 jaar. Dan wil je voorlopig helemaal niet aangesloten worden op een warmtenet. Daarom moeten we snel zijn, zodat mensen weten waar ze aan toe zijn."

Onderzoek voor de zomer klaar
Goedkoop, duurzaam en een wapen tegen capaciteitsproblemen op het stroomnet dus. Want wie aangesloten wordt op een warmtenet heeft voor die warmte geen elektriciteit meer nodig. Het wordt allemaal meegenomen in een onderzoek. Dat onderzoek moet voor de zomer klaar zijn. Dan wordt duidelijk of een Brabants warmtebedrijf er daadwerkelijk gaat komen.