Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Brabant, RTV Drenthe en de NOS, waarvoor documenten zijn opgevraagd met de Wet open overheid. De Brabantse hogeschool Avans+ en bemiddelingsbureau Yomema uit Waalwijk waren van plan om jaarlijks zo'n 1.200 studenten vanuit Indonesië naar Nederland te halen.

Vooral ambtenaren van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) hadden grote bezwaren bij het leer-werktraject. In een mailwisseling uit oktober 2021 werden door de IND grote vraagtekens gezet bij de intentie van de plannen.

"In onze optiek is dit vooral een constructie om goedkope arbeidskrachten uit het buitenland naar Nederland te halen (mijn directeur gebruikte het woord 'uitbuiting')", schrijft een ambtenaar van de IND. "Waarom zouden afgestudeerde Indonesische zorgstudenten hier nog vier jaar een hbo-opleiding moeten volgen, met de mogelijkheid van een jaar uitloop?"

De ambtenaar schrijft dat het voor Nederlandse hbo-studenten ‘heel moeilijk is om een stageplaats te krijgen’: Voor 1.200 Indonesische 'studenten' is dat blijkbaar geen probleem en de instellingen zijn bereid daar drie keer zoveel voor te betalen dan voor een Nederlandse student."

Ondanks de kritiek van de IND kwamen in november 2021 de eerste 64 Indonesische verpleegkundigen naar Nederland, verspreid over Zorggroep Drenthe en Woonzorg Flevoland.

De zorgen zaten vooral bij het punt dat de studenten niet volledig zouden studeren, maar vooral zouden worden ingezet als arbeidskrachten. In de mailwisseling van oktober 2021 staat verder: "Het feit dat Woonzorg Flevoland blijkbaar een jaarlijkse continuïteit wil van Indonesische verpleegkundigen, lijkt mij ook een indicatie dat het Woonzorg primair gaat om arbeid en niet om stagiairs (die begeleid moeten worden)."

De IND schrijft: "Voor instellingen is het natuurlijk buitengewoon lucratief om eerst vier tot vijf jaar (goedkoop) over een stagiair te beschikken en vervolgens deze als goed ingewerkte arbeidskracht in dienst te nemen. En waarom zou de verpleegkundige na vier tot vijf jaar teruggaan naar Indonesië, waar zowel de zorg als het salaris op een veel lager niveau staan."

Een woordvoerder van Woonzorg Flevoland laat weten dat de zorginstelling zich niet herkent in dat beeld en zich volledig heeft ingezet om de zorgstudenten te ondersteunen.

De ambtenaar wijst er verder op dat de Indonesiërs niet via de gebruikelijke regeling naar Nederland zouden komen. "Onze staatssecretaris (Ankie Broekers-Knol red.) is buitengewoon sceptisch over dit plan."

Tekort aan zorgpersoneel in Indonesië
Ook op het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) zijn er zorgen. In een mail van oktober 2021 schrijft een ambtenaar van dat ministerie dat het helemaal niet logisch is om verpleegkundigen uit Indonesië naar Nederland te halen.

Het project staat volgens de ambtenaar op gespannen voet met de gedragsregels van de World Health Organization (WHO) over de internationale werving van zorgpersoneel. "Volgens de WHO is Indonesië een land met een tekort aan zorgpersoneel en is werving daar onwenselijk", schrijft de ambtenaar van VWS.

Onderzoek naar project
Bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) en bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) krabben ambtenaren zich achter de oren over de plannen.

Met name zijn er zorgen over de kwaliteit van het onderwijs en of er geen sprake is van uitbuiting bij onder meer Zorggroep Drenthe. Beide ministeries hebben daar onderzoek naar laten doen, dat laatste via de Nederlands Arbeidsinspectie.

Na een rapport van de Onderwijsinspectie, waarin kritiek werd geuit over de vrijstellingen en opzet van het studieprogramma, heeft Avans+ in de zomer van 2024 verbeteringen doorgevoerd en is de opleiding in orde. Al zijn de meeste verpleegkundigen er inmiddels mee gestopt.

LEES OOK: Avans+ en Indonesische studenten schikken voor een ton

Een woordvoerder van de Arbeidsinspectie laat weten dat het onderzoek nog niet helemaal klaar is. De boeteafdeling van de inspectie bekijkt nu of er boetes worden uitgedeeld.