Drugshistoricus Arjan weet alles van wiet: 'Nederland was gidsland'

Gisteren om 10:00 • Aangepast vandaag om 09:55
nl
In Nederland mogen we wél wiet halen in de coffeeshop, maar het kweken en vervoeren van wiet is nog steeds illegaal. Binnenkort komt daar misschien een einde aan, met de officiële start van het wietexperiment. In aflevering 1 van de Omroep Brabant podcast 'Via de Voordeur' neemt drugshistoricus Arjan Nuijten ons mee terug in de tijd: want hoe komen we eigenlijk tot dit unieke gedoogbeleid?
Profielfoto van Sanne HoeksProfielfoto van Matthijs Schraver
Geschreven door
Sanne Hoeks & Matthijs Schraver

Als klein jongetje groeide Arjan op in Hoeven. "Een dorpje vlak bij het 'drugsdorp' in die tijd, Sint Willebrord. Ik weet nog goed dat er op de parkeerplaats bij de voetbalverenging altijd fout uitziende types stonden die drugs dealden. Dat waren enge mensen om te zien als kind."

In zijn studententijd verhuisde Arjan naar Utrecht. "Mijn huisgenoten waren vrij normaal, maar af en toe blowden ze of namen ze een pilletje. Toen dacht ik bij mezelf: 'Dit is helemaal niet die enge wereld van die gure types.'"

En dat contrast heeft hem sindsdien altijd gefascineerd. Deze wereld bleef hem boeien, want inmiddels is Nuijten gepromoveerd als drugshistoricus aan de Universiteit van Amsterdam en weet hij alles van lokaal drugsbeleid.

Nederland kent een rijke geschiedenis als het gaat om drugsbeleid. We kunnen in ons kikkerlandje wiet kopen in de coffeeshop, maar niemand mag wiet verbouwen of vervoeren. De coffeeshops worden dan ook via de 'achterdeur' bevoorraad en hier zit een illegale wereld achter.

"Sinds 1928 staat cannabis op de Opiumlijst en vanaf 1953 wordt het echt verboden om cannabis te gebruiken. Maar juist in die tijd neemt het gebruik van cannabis steeds meer toe." Arjan kent verhalen dat je in de jaren vijftig kon worden opgepakt met slechts een paar joints op zak.

Wil je meer weten over het unieke gedoogbeleid én een inkijkje krijgen in de illegale wietsector? Luister dan de podcast 'Via de Voordeur' hieronder, via je favoriete podcast app of ga naar omroepbrabant.nl/podcast.

Wachten op privacy instellingen...

Op een gegeven moment werden er zoveel mensen opgepakt dat de politie het niet meer aankon. In de jaren zeventig heerst volgens Arjan steeds meer het idee dat cannabisgebruik niet zo streng moet worden aangepakt.

Dries van Agt uit Geldrop was toen de minister van Justitie. "De minister was best progressief voor die tijd. Toen kwam wel het idee van misschien moeten we cannabis legaliseren. Maar door internationale verdragen kon dat niet zomaar."

"Hoe kun je wiet gebruiken, zonder het te bezitten?"

Daarom is er toen gekozen om het eerste te decriminaliseren. "Dat het voor de wet geen misdrijf meer is, maar hooguit een overtreding als je wiet bij je hebt. En dat het gebruik van cannabis niet meer verboden is."

Daarmee is het gedoogbeleid in 1976 geboren. "Maar ja, hoe kun je wiet gebruiken zonder het te bezitten?" Toen het gedoogbeleid werd bedacht, was er nog geen wietproductie in Nederland. Maar dat veranderde. "Toen werd het steeds belangrijker om die achterdeur te reguleren, want het was niet meer iets wat we een beetje uit het buitenland importeerde, maar er ontstond een hele Nederlandse wietindustrie."

"Het gedoogbeleid was een compromis."

Het was ook onduidelijk of je nu wel of niet een winkel mocht starten waar je wiet verkocht. Het coffeeshopbeleid is tussen 1990 en 1995 een grijs schemergebied en er komen steeds meer coffeeshops. "Pas in 1995 komt er duidelijkheid dat de coffeeshop, zoals we die nu kennen, officieel mag bestaan."

"Het gedoogbeleid was van alle kanten een compromis." Er waren wel ideeën over het legaliseren van cannabis, maar Nederlandse politici durfden die stap volgens Arjan niet te zetten. "In die tijd liep Nederland voorop en waren we een gidsland. Maar we pakten niet door en inmiddels zijn we al veertig jaar aan het gedogen."

Het wietexperiment

Anno 2025 is het gedoogbeleid nog steeds van kracht. Maar het wietexperiment brengt daar misschien verandering in. Sinds december 2023 wordt in coffeeshops in Breda en Tilburg naast gedoogde cannabis ook legale cannabis verkocht. Dit is onderdeel van het wietexperiment, of zoals de overheid het noemt het 'experiment gesloten coffeeshopketen'.

Het doel van het experiment is om te onderzoeken of het mogelijk is om cannabis legaal te telen, vervoeren en verkopen. Er zijn tien telers aangewezen die legaal wiet mogen kweken en leveren aan de coffeeshops in de experimentgemeenten. In juni 2024 kwamen er naast Breda en Tilburg nog acht experimentgemeenten bij.

Vanaf 7 april dit jaar mogen de coffeeshops in de experimentgemeenten alleen nog maar legale cannabis verkopen. Maar coffeeshophouders twijfelen of er dan genoeg legaal aanbod is. Een aantal van hen schreef daarom een brandbrief aan de burgemeesters.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.