Draagt een West-Afrikaanse vrouw uit Franstalig gebied het dessin ’t Perdje van Vlisco? Dan is er iets aan de hand in de relatie, vertelt Joop Martens bijvoorbeeld in de lezingen die hij geeft.

“Afrikanen kijken anders aan tegen relaties", legt hij uit. "De meeste mannen, maar ook vrouwen, in een vaste relatie hebben ook wel eens een minnares of minnaar. Als een vrouw ’t Perdje draagt, wil ze daarmee zeggen dat ze harder loopt dan haar rivaal. Ze wil de nummer één blijven voor haar echtgenoot.” Overigens nemen de Afrikanen het Brabantse ‘t Perdje niet in de mond, in Nigeria heet het bijvoorbeeld Jumping Horse.

Draagt een vrouw het dessin Carré-Carré? Dan heeft flirten geen zin. “Als ze dat draagt, wil ze zeggen: aan mijn lijf geen polonaise", zegt Martens. Carré-Carré wordt veel in Congo gedragen. Het patroon bestaat uit vierkanten. “Veel van de ontwerpen hebben met relaties te maken”, zegt Martens.

Maar soms willen mensen volgens hem met het dragen van een bepaald ontwerp ook uitdrukken dat ze kunnen lezen en schrijven. Dan dragen ze het ABC-dessin van Vlisco. Ook willen Afrikanen met hun kleding graag hun affiniteit voor een bepaalde persoon laten zien. Zo is het ontwerp ‘De tas van Michelle Obama’ populair. “Obama bracht een bezoek aan Afrika en Michelle droeg deze tas”, weet Martens.

De kwaliteitsmanager woonde in de jaren tachtig en negentig meer dan tien jaar in Ivoorkust en Ghana, waar Vlisco nog steeds twee fabrieken heeft staan. “Ik heb er een geweldige tijd gehad", blikt hij terug. Dit ondanks de vele tochten over vieze markten waar de Vlisco-stoffen vaak lagen: “Met rottende vis, vliegen op het vlees en medicijnen die over de datum waren.”

Een onderzoeksbureau wees Vlisco op de markten toen het begin deze eeuw wat slechter ging. “Jullie willen Louis Vuitton zijn, maar jullie stoffen liggen op een vieze markt. Toen is Vlisco begonnen met het openen van winkels. Maar veel stoffen worden nog steeds op de markt gekocht. “Het zit daar in de cultuur. Het is een ontmoetingsplek voor veel mensen.”

De mensen in Afrika kochten volgens Martens bijna geen kleding. “De stoffen werden per 6 yard verkocht,” geeft hij aan. “Iedereen kende wel een naaister die een kledingstuk vervolgens precies zo maakte als de klant wilde. Bij een begrafenis of huwelijk bijvoorbeeld, koos de familie-oudste een dessin uit. Iedereen ging er dan mee aan de slag en kwam met verschillende kledingstukken. Maar het gekozen dessin liep dan als een rode draad door het feest heen. Want een begrafenis is daar vaak ook een feest.”

Vlisco maakt alle ontwerpen nog steeds zelf in Helmond. En dat valt volgens Martens niet altijd in goede aarde. “Afrikanen willen geen enge dingen, zoals slangen en spinnen. Het bijgeloof is daar nog krachtig. Ook met symbolen moet je voorzichtig zijn. Vroeger dachten ze in Helmond de wijsheid in pacht te hebben met ontwerpen, maar dat is heel erg veranderd. Er is steeds ruggespraak met de Afrikaanse managers.”

De klassieke ontwerpen blijven populair en gaan in Afrika vaak over van moeder op dochter. Al wil de dochter ook een hippe spijkerbroek aan. "Toch valt ze, als ze wat ouder is, terug op de dessins", zegt Martens. "Tradities zijn er heel sterk geworteld."