Het is een wat mysterieus gebouw. Hoge bliksemafleiders en vooral heel veel planken. Maar geen tralies of prikkeldraad, zoals je vaker ziet op gevangenisterreinen. Wat echt opvalt: er zitten geen ramen in. Behalve dan boven op het dak. Daar staan schuine ramen, net zoals vroeger in oude fabrieken. Nieuw is ook de helikopterlandingsplaats, maar alleen voor incidenteel gebruik, dus niet dagelijks

Maar het zijn geen gewone ramen. "Het glas is bulletproof", zegt Erik Tuijp, programmamanager bij De Rechtspraak. De ramen zijn niet te breken. "Je kan hier echt met een raketwerper op schieten" zegt Cees Niessen, de directeur van de Penitentiare Inrichting (PI) Vught.

'Grondgebied'
De zittingszaal zit vlakbij de hoofdingang en is 'grondgebied' van de rechtspraak. Het is niet het enige ‘eilandje’ dat de rechters hebben in Vught. Want in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) zit ook al een video-conferentieruimte, een kamer met camera’s, microfoons en veiligheidsglas, voor EBI-bewoners en hun advocaat.

Daar kunnen ze via een beveiligde verbinding praten met rechters ergens anders in het land. Die kamer is al meer dan dertig keer gebruikt in de afgelopen maanden. En dat scheelde allemaal beveiligde ritten naar 'de bunker', de zwaar beveiligde rechtbank in Amsterdam en het complex bij Schiphol.

Erik Tuijp rekent voor dat er bij het transport van een EBI-gedetineerde als Ridouan Taghi zo'n 500 mensen worden ingezet. Dat kost tonnen. "Deze zittingszaal kostte 22 miljoen euro. Die investering verdien je echt terug."

Directeur Niessen denkt dat Vught meeprofiteert. "We hebben een tijdelijke ontsluitingsweg, een nieuwe parkeergarage, het luchtruim is volledig gesloten. We zien dat de veiligheid rond de PI Vught veel groter wordt en dat de gemeente Vught veel minder last heeft van de PI."

Veel van het budget zit in veiligheidsmaatregelen, hetzelfde als in de EBI. Het gaat om veiligheidsmaatregelen van 'niveau vijf', zoals dat wordt genoemd. Hoger kan niet. "Heel dikke muren, heel veel staal, heel veel camera’s. Zodat iedereen zich veilig kan voelen", zegt Tuijp.

Scanstraten
Na de hoofdpoort - de bekende blauwe deur - moet iedere bezoeker door detectiepoortjes. Bij de zittingszaal gebeurt dat nog een keer. Er is er een scanstraat voor journalisten en advocaten, een aparte garagedeur voor de verdachten. En er is ook een scanstraat voor rechters en officieren. Dat is uitzonderlijk, maar het is en blijft gevangenisterrein.

Als iemand uit de EBI of terroristenafdeling hier berecht wordt, lijkt het simpel: gewoon lopend in handboeien het terrein over wandelen. Maar dat is niet de bedoeling. "Er wordt met dit soort verdachten geen enkel risico genomen", benadrukt Tuijp.

Skibril
Iedere verdachte gaat in een beveiligde auto naar de zittingszaal, ook al is het maar een paar honderd meter rijden. Criminelen dragen ook de 'skibril' omdat ze niks mogen zien.

Als de verdachte binnen is, blokkeert ook hier een gepantserde auto de garagedeur. Allemaal dezelfde procedures zoals bij de zwaar beveiligde rechtbank in Amsterdam.

Eenmaal binnen in de zittingszaal valt het plafond op. Dat lijkt een raam, maar schijn bedriegt. "Je kijkt naar een mooi gepantserd dak. Het is allemaal kunstlicht", zegt Niessen. In werkelijkheid zitten de lampen op een flinke laag beton met veel staal erin.

Brabants tintje
De meubels zijn blauw, net als de karakteristieke hoofdpoort. De muren rondom zijn groen. Foto’s van bos en heide, zoals je dat rond Vught kan zien. "De vloertegels zijn in zandkleur, zodat je het idee krijgt dat ook de grond terugkomt in de zaal", zegt Tuijp.

Het is het Brabantse tintje. Want de zittingszaal zal vooral een stukje Randstad in Brabant zijn. Formeel staat de zaal in het werkgebied van de rechtbank Oost-Brabant. Maar in de praktijk zal de rechtbank in Den Bosch er weinig mee te maken hebben en gaat Amsterdam de zaal beheren, verwacht Tuijp.

Of er ook hele processen gevoerd gaan worden is nog de vraag. De inschatting is dat het in ieder geval delen van rechtszaken en hoger beroepen zullen zijn, zo klinkt het. Mogelijk komen er tientallen zittingen per jaar.

Vierde stoel
Ze hebben hier in de zaal ook een stoel voor een reserve-rechter. "Die zit in uitzonderlijke zittingen met lang tijdsverloop, zoals Marengo en Iris. Als er een uitvalt, kan de vierde rechter de uitgevallen rechter vervangen en kan de zaak doorgaan", legt Tuijp uit.

In de zaal staan drie verdachtenbankjes. Acht plekken zijn er voor journalisten. Tekenaars kunnen aan de zijkant werken.

Er is een nadeel aan deze zittingszaal. Publiek past er niet in. Er is besloten dat dat niet mogelijk is op een gevangenisterrein, zo klinkt het. Maar meekijken en luisteren kan in een videozaal in bijvoorbeeld Amsterdam.

Ander minpunt: bij rechtszaken in Den Bosch of Breda kun je in de pauzes even naar buiten voor een peukje of lunchen in binnenstad. Dat is verboden in Vught. Het is en blijft een gevangenisterrein met strenge regels.