1. Wat is het wietexperiment eigenlijk?
Het wietexperiment – officieel ‘het experiment gesloten coffeeshopketen’ – is een proef van de overheid om te kijken of het telen, vervoeren en verkopen van cannabis op een legale manier mogelijk is. Het doel: minder criminaliteit, betere controle op de kwaliteit van de wiet en meer transparantie, zodat zowel consumenten als coffeeshophouders weten wat er in de cannabis zit. Hiermee hoopt de overheid ook een positief effect te hebben op de volksgezondheid.

Tot nu toe mogen coffeeshops wél cannabis verkopen, maar mogen ze die officieel niet inkopen. Dit gebeurt dan ook via een illegale markt, waarbij coffeeshops via de ‘achterdeur’ worden bevoorraad. De overheid knijpt hierbij al meer dan 40 jaar een oogje dicht, het beleid is dan ook een gedoogbeleid. Met dit experiment komt daar verandering in: coffeeshops kopen hun wiet voortaan enkel nog legaal in bij tien aangewezen telers.

2. Waarom doen Breda en Tilburg mee?
In Breda en Tilburg startte het wietexperiment al in december 2023. Hier begon namelijk de aanloopfase, waarbij voor het eerst legale cannabis werd verkocht. Ook mochten de coffeeshops nog hun illegale product blijven verkopen. In juni 2024 sloten de andere acht gemeenten aan.

In Breda en Tilburg is er naast een jarenlange ervaring met coffeeshops ook groot bestuurlijk draagvlak voor de proef. Burgemeesters Paul Depla (Breda) en Theo Weterings (Tilburg) zijn al jaren uitgesproken voorstanders van een legale markt. “We hebben met het achterdeurbeleid een crimineel monster gecreëerd”, zei Depla eerder tegen Omroep Brabant in de podcast 'Via de Voordeur'.

Wil jij weten hoe we aan het gedoogbeleid komen en nóg meer te weten komen over het wietexperiment? In de podcast 'Via de Voordeur' duiken journalisten van Omroep Brabant in de wereld van de Nederlandse wiet. Vragen of opmerkingen? Mail dan naar [email protected]

3. Is alle wiet vanaf 7 april legaal geteeld?
Nog niet helemaal. Omdat het experiment in de rest van Nederland nog niet geldt, kunnen andere steden nog steeds ‘oude’ wiet aanbieden. In bijvoorbeeld Den Bosch en Eindhoven ligt er dus nog gewoon ‘gedoogde’ wiet in de schappen, die daar illegaal wordt aangeleverd.

Bovendien wordt voor hasj nog een uitzondering gemaakt. Er is nog te weinig aanbod en daarom mag die nog twee maanden langer op de oude manier worden geleverd, dus via de achterdeur.

4. Hoe komen coffeeshops aan legale wiet?
Achter de schermen is er een compleet nieuw systeem opgezet. De geselecteerde telers leveren via een beveiligd transport hun producten aan de coffeeshops. Alles wordt geregistreerd en gecontroleerd, van zaadje tot joint. Dit wordt gedaan met behulp van een track- and trace-systeem. Zo wordt inzichtelijk waar de wiet vandaan komt, hoeveel er wordt verhandeld en wat er precies inzit. Geen pesticiden of verontreinigingen dus, maar schone, gecontroleerde cannabis.

5. Wat vinden coffeeshophouders ervan?
De meningen zijn verdeeld. Sommigen zien het als een goede stap richting normalisering en een betere kwaliteit van de wiet. Anderen maken zich zorgen over de beperkte keuze, prijzen en dat klanten misschien uitwijken naar de illegale straathandel of naar andere steden waar de oude, ‘gedoogde’ wiet nog gewoon te koop is.

Begin maart ondertekenden meerdere coffeeshops een brandbrief, gericht aan de burgemeesters van de tien experimentgemeenten. In de brief vragen de coffeeshophouders dringend om hen meer tijd te geven om over te gaan op een volledig legaal assortiment. Ze zeggen dat het cannabisaanbod van de legale telers te klein is en dat de kwaliteit en diversiteit van de producten onvoldoende is. Vooral de levering van hasj schiet nog erg tekort.

De coffeeshops zijn over het algemeen blij met het experiment en de stap richting legalisatie. Maar door nu te snel te gaan, vrezen ze dat het uitdraait op een mislukking.

6. Is hiermee drugscriminaliteit in Nederland nu verleden tijd?
Dat is de grote vraag. Door de ‘achterdeur’ nooit goed te regelen is er in de afgelopen 40 jaar een enorme illegale markt ontstaan. De hoop is dat een legale markt de illegale handel minder aantrekkelijk maakt en zelfs helemaal wegdrukt. Maar of dat daadwerkelijk gebeurt, moet de praktijk uitwijzen. Volgens burgemeester Depla zijn criminele netwerken flexibel en zoeken ze vaak andere verdienmodellen als er ergens een deur dichtgaat.

De toekomst
Vanaf nu loopt het experiment nog 4 jaar. Na afloop besluit het kabinet – of tegen die tijd een nieuw kabinet – of gereguleerde wietteelt landelijk wordt ingevoerd of dat we teruggaan naar het oude systeem. Maar volgens burgemeester Theo Weterings van Tilburg is er geen weg meer terug. "Ik ben ervan overtuigd dat we het niet kunnen terugdraaien. Het jarenlange gedoogbeleid heeft ons een bijzondere positie opgeleverd. Ondertussen worden we ingehaald door andere landen die zonder gedogen in één keer overgaan naar legale teelt en verkoop."