"We realiseren ons heel goed dat dit mensen en hun bezit raakt", zegt gedeputeerde van Natuur Hagar Roijackers (GroenLinks) woensdagochtend. "Tegelijkertijd hebben we met elkaar een belangrijke klus te klaren. Het ontbreken van deze laatste stukjes grond zorgt ervoor dat het herstel van natuur, water en bodem ook op andere plekken stokt."

Compenseren
Alle alternatieven zijn geprobeerd, zegt de provincie. Grond ruilen, vrijwillig verkopen of zelf de natuurdoelen invullen was voor ongeveer 55 grondeigenaren tot nu toe niet acceptabel. Zij moeten straks wanneer de provincie overgaat tot gedwongen onteigening volledig gecompenseerd worden voor het verlies van hun eigendom, rechten en inkomsten. Dit zal volgens de provincie vele miljoenen euro's kosten.

Brabant wil de kwaliteit van water, natuur en klimaat snel verbeteren in twaalf stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden, ook omdat dan weer vergunningen kunnen worden verleend voor bijvoorbeeld de bouw van huizen. Door de slechte staat van de natuur liggen nu veel vergunningaanvragen stil. "We hebben met elkaar een belangrijke klus te klaren", zegt Roijackers.

In de praktijk zal het overigens niet snel op dwang aankomen, denkt de provincie. Zodra het onteigeningsproces wordt ingezet, kan de provincie namelijk flink meer geld geven voor de grond. Normaal gesproken mag ze slechts de marktwaarde betalen. Verreweg de meeste grondeigenaren gaan akkoord zodra een hogere prijs wordt geboden. Sinds 2016 is in de 161 gevallen van onteigening, maar drie keer ook daadwerkelijk dwang toegepast.

Of de boeren het hier op laten aankomen of niet, ze krijgen in elk geval hetzelfde aanbod. Het voeren van een procedure zal hen dus geen hogere prijs opleveren, zegt de provincie.

Specifiek gaat het om grond die nodig is voor deze vijf projecten:

• De Brand-Oost/Hengstven in Udenhout
• Helvoirts Broek in Vught
• Noordrand Midden ten noorden van Etten-Leur
• Westelijke Langstraat tussen Waalwijk en Waspik
• Groote Beerze tussen Bladel en Hapert

Impact
"We moeten door", zegt watergedeputeerde Saskia Boelema (D66) woensdag op haar beurt. "Deze vijf projecten lopen al jaren. De provincie en haar partners steken veel tijd, geld en energie in het realiseren van water- en natuurdoelen in deze gebieden. Deze stap heeft veel impact op de betrokkenen, maar aan de andere kant zijn we als Brabants bestuur ook verantwoordelijk voor heel veel water-, natuur- en klimaatdoelen."

Momenteel zijn er nog ongeveer twintig andere projecten die vast dreigen te lopen omdat de aankoop van grond stokt. Ook bij een deel van deze projecten denkt de provincie dat alleen nog de inzet van dwang een oplossing kan bieden.

Het volledige onteigeningsproces van de benodigde gronden kan volgens de provincie drie tot vijf jaar duren, als de eigenaren in hoger beroep gaan. Als ze akkoord gaan met het aanbod van de provincie, kan zij naar eigen zeggen al in 2026 met de grond aan de slag.

Minister vindt het geen goed idee
Femke Wiersma (BBB), minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, heeft afwijzend gereageerd op het plan van de provincie. “Ik heb dat weliswaar nog niet goed bekeken, maar onteigenen van boeren maakt geen deel uit van mijn voorstellen. Dat is mijn rode lijn”, zo zei ze woensdagmiddag tijdens een debat met leden van de vaste Kamercommissie van haar departement. ”Ik vind niet dat je zulke alternatieven of dit soort doembeelden af moet sturen op boerengeneraties die al jaren op dezelfde plek zitten.”