Uit een rondgang van Omroep Brabant bij de Brabantse gemeenten blijkt dat vrijwel alle gemeenten zich momenteel voorbereiden op het 'ravijnjaar' 2026. Colleges stellen maatregelenpakketten op, de een is hiermee verder dan de ander. Een deel is nog achter gesloten deuren in beraad, andere gemeenten hebben de opties al aan de gemeenteraad voorgelegd. In een paar gemeenten is zelfs al besloten welke maatregelen de gemeenteraad wil nemen.

De maatregelen die gemeenten voorbereiden variëren. Zo overwegen ze het verhogen van de onroerendezaakbelasting (OZB) en de toeristenbelasting, het uitstellen van investeringen, het inzetten van hun reservepotjes en het snijden in voorzieningen en dienstverlening.

Gemeenten zeggen dat ze het liefst maatregelen nemen waar hun inwoners zo min mogelijk van merken. Tegelijkertijd zien ze ook dat dat heel moeilijk wordt. Zo worden zaken die de gemeente niet verplicht is om te doen, zoals geld vrij maken voor schoolzwemmen, cultuur, sport en voorzieningen, ook op tafel gelegd.

"Het realistische scenario is dat we in niet-wettelijke taken moeten snijden", zegt de gemeente Roosendaal. "Dat zijn onder meer preventie, leefbaarheid, welzijn en cultuur." In Meierijstad ligt momenteel een lijst met 132 bezuinigingsvoorstellen klaar. Daarop staan bijvoorbeeld voorstellen voor een hogere entree voor het zwembad, minder geld voor schoolgebouwen en om speeltoestellen pas te vervangen als ze niet meer veilig zijn.

In Gilze en Rijen besloot de gemeenteraad in december al hoe ze het gat van meer dan één miljoen euro in de begroting wil opvangen. Naast het verhogen van de OZB en de toeristenbelasting, gaat de gemeente onder meer een deel van de zorg en ondersteuning voor burgers versoberen en meer controleren op hondenbelasting.

Niet overal tekort
Niet in iedere gemeente dreigt komend jaar overigens een tekort. Dertien gemeenten schrijven in hun begroting voor 2026 nog zwarte cijfers. Op de kaart hieronder zie je hoeveel geld gemeenten komend jaar overhouden of tekortkomen:

Dat gemeenten geen tekort noteren, betekent niet dat ze nog genoeg geld van het Rijk krijgen. Juist deze gemeenten namen eerder al maatregelen om niet in de rode cijfers terecht te komen. Zo werd in Breda en Zundert al bezuinigd en hielden Gemert-Bakel, Nuenen en Tilburg geld achter de hand om het tekort op te vangen.

In Oosterhout zagen ze in 2024 de donkere wolken al aankomen en zijn ze toen begonnen met een maatregelenpakket. Maar het verlagen van subsidies, het verhogen van belastingen en het uitstellen van grote investeringen hebben niet kunnen voorkomen dat de gemeente in 2026 één van de grootste tekorten heeft. Dat tekort loopt de komende jaren nog verder op, net als in de meeste andere gemeenten.

Blijvend gat
Ook na 2028, het verste jaar dat gemeenten dit jaar meenamen in hun begroting, zijn de lokale overheden nog niet uit de problemen. "Ravijn is in die zin een verkeerd gekozen naam", zegt de gemeente Oosterhout. "Dat impliceert dat je er aan de andere kant weer uitkrabbelt." Zolang het Rijk geen maatregelen neemt, voorzien gemeenten blijvende gevolgen door hun dalende inkomsten. Dat hun uitgaven aan bestaande en nieuwe taken ondertussen onverminderd hard verder stijgen, maakt het hen nog lastiger.

"We zien dat onze kosten fors stijgen en de inkomsten van het Rijk tegelijkertijd fors dalen", laat de gemeente Breda weten. "Mensen willen ergens wonen en werken. Steeds meer jongeren doen een beroep op de jeugdzorg, waarvan de tarieven ook nog eens stijgen. Dat is onhoudbaar."

Dat het Rijk de bezuiniging van landelijk in totaal 2,4 miljard euro doorzet, doet pijn. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten zet al jaren druk op de landelijke overheid om iets aan het begrotingsgat te doen. "De gesprekken met het Rijk leveren vooralsnog niets op", ziet de gemeente Breda. "Ja, er is begrip. Maar op begrip alleen bouwen we geen sluitende begroting. De wereld staat niet stil en er blijven uitdagingen op ons afkomen."