En dat moet je heel letterlijk nemen, zo bleek een week geleden maar weer eens in Breda. Daar dook een kat op die zo'n zeshonderd jaar geleden werd ingemetseld in de Grote Kerk om het Godshuis met zijn miauwen te beschermen tegen de duivel en boze geesten.

Het gemummificeerde diertje werd in 1906 al ontdekt tijdens een restauratie van het Bredase gebedshuis, verdween op een gegeven moment en werd een paar jaar geleden weer teruggevonden. Dat de kat er is ingemetseld, is bepaald geen verrassing.

Sterker nog, uit onderzoek van archeoloog Diederick Habermehl komt naar voren dat in 18 procent van alle middeleeuwse huizen zo'n bouwoffer is teruggevonden. Gaan we verder terug in de tijd, dan blijkt dat 38 procent van de Romeinse woningen een dergelijk offer bevat.

Hoe verder je teruggaat in de tijd, hoe 'normaler' het is om via een offer de goden tevreden te stellen. En een kat daarvoor gebruiken, blijkt erg populair. Niet geheel toevallig werd in de jaren zestig van de vorige eeuw een gemummificeerde kat teruggevonden tijdens een fikse opknapbeurt van het Kasteel van Helmond.

Het beest bleek al vierhonderd jaar verborgen te zitten tussen de muurnis van de trouwzaal en de raadzaal, samen met vier zakken haver. Aangezien het hier om Helmond gaat, zou er ook nog een andere verklaring kunnen zijn voor de vondst. De inwoners staan ook bekend als kattenmeppers en het dier stond ook regelmatig dampend op tafel. Zou het misschien een verborgen voedselvoorraad zijn geweest?

Hond, kip, rund en paard
Niet alleen katten zijn een veelgebruikt offer, ook andere dieren, zoals een hond, kip, rund of paard zijn teruggevonden in huizen of boerderijen. Net als etensresten of potten met geld onder een steunbalk. Ook werden dieren geslacht en hun bloed gebruikt om het te beschermen gebouw ermee te besprenkelen.

En bedenk wel dat dit nog de 'lichtere' vormen van offeren zijn. Eigenlijk was mensenbloed of het gebruik van een mens als offer volgens het bijgeloof het best werkende middel. Ook moet je denken dat het neerzetten van grote gebouwen niet zonder risico is voor de bouwers zelf. Zo zijn tijdens het bouwen van de Afsluitdijk liefst veertien arbeiders omgekomen. Ook bepaald geen klein, menselijk offer.

Bouwoffers werden vooral gedaan om belangrijke gebouwen te beschermen. Reden dat ze ook vaak terug te vinden zijn in kerken. Dat is eigenlijk erg raar, want normaal gesproken moet de kerk weinig hebben van dit soort bijgeloof. Maar kerkgebouwen zijn sowieso populaire panden om boodschappen achter te laten.

Fles met een briefje
Zo is tijdens een restauratie van de ruim 800 jaar oude Sint Janskathedraal in Den Bosch een ingemetselde fles met een briefje teruggevonden. Die is achtergelaten door steenhouwers die daar aan het begin van de Tweede Wereldoorlog bezig waren met een opknapbeurt van de kathedraal.

Ze beschrijven erin hoe de Duitse bommenwerpers boven de stad vliegen en er al duizenden mensen zijn gestorven door het oorlogsgeweld. "Degene die deze flesch vind wenschen wij een gelukkig leven. En hopen dat het leven dan beter mag zijn dan nu. Hou doe."

Bouwoffers lijken inmiddels verdwenen te zijn. Maar het bijgeloof rond het optrekken van gebouwen leeft nog steeds. Zo wordt het bereiken van het hoogste punt, het moment dat de dakpannen erop kunnen, nog vaak gevierd door het planten van een vlag op het pand. Mijn persoonlijk meest favoriete manier om dit te vieren is echter het drinken van pannenbier!