Het is 1961 als de Nederlandse varkenssector wordt getroffen door een tot dan toe niet eerder vertoonde ramp. Er breekt mond- en klauwzeer (MKZ) uit. Een zeer besmettelijke ziekte die ook kan worden overgedragen op schapen, geiten en runderen, net als op herten, wilde zwijnen en reeën.

Varkens die worden besmet wacht een vreselijk lot. Hun nagels, die ook wel klauwtjes worden genoemd, vallen na een paar dagen uit waardoor hun tenen veranderen in bloederige stompjes. De dieren lijden ontzettend veel pijn, kunnen niet meer naar hun voederbakken lopen en dreigen zo te verhongeren.

Speklapjes en karbonades
De overheid begint in het rampjaar 1961 aan de bestrijding, maar de ziekte blijft keihard om zich heen grijpen. Vooral Brabant en Limburg, waar de meeste varkenshouderijen zitten, worden zwaar getroffen. Eerst gaan de dieren nog naar slachthuizen waar ze in speklapjes en karbonades worden omgetoverd. Mensen kunnen het vlees namelijk gewoon eten zonder er ziek van te worden. Al is wel de aanbeveling het vlees eerst goed te koken, voor je het naar binnenschuift.

Maar het gaat zo hard met de epidemie dat in 1962 de slachthuizen de enorme toestroom niet meer aankunnen. De overheid besluit een destructiebedrijf in Son in te schakelen. Dat heeft ervaring met het verwerken van dode dieren, maar het afmaken ervan op zo'n grote schaal is iets geheel nieuws. Honderdduizenden beesten doden door een stalen pin door hun hoofd te jagen, is toch een brug te ver.

De dieren worden ondergebracht in garageboxen bij het bedrijf. Uitlaatgassen van militaire voertuigen stromen in de boxen en de beesten sterven door het gas. Ruim 220.000 varkens worden op deze manier afgemaakt. Maar ook in Son kunnen ze het grote aantal dieren dat wordt aangevoerd gewoonweg niet aan. Al die beesten omzetten in diervoer is onbegonnen werk.

Militairen
Opnieuw wordt het leger ingeschakeld. Militairen graven lange sleuven in de bossen bij Sint Anthonis. In allerijl worden trucks en andere grote voertuigen bijeengesprokkeld om de varkens die kant op te rijden. De wagens lekken volgens getuigen aan alle kanten, het vocht van de varkenslijken druipt op straat, schrijft Andere Tijden in een reconstructie. Veel mensen hebben dan nog niet door dat er een MKZ-crisis gaande is. "Het leek wel of het had geregend”, zegt Jan Sommers die destijds varkensboer was en aan de weg naar het bos woonde. "Wij wisten niks. We hadden geen televisie en luisterden bijna nooit naar de radio.”

De militairen werken hard door. Dode dieren worden in de kuilen gejast, daar bovenop een laag ongebluste kalk. En dat proces wordt een aantal keren herhaald zodat er flinke bulten ontstaan die uiteindelijk worden afgedekt met een flinke laag zand. En zo ontstaat een massagraf dat liefst 119.000 varkens bevat.

De grootschalige aanpak werkt. Het aantal ziektegevallen neemt snel af en enkele maanden later is het aantal besmette bedrijven, dat op het hoogtepunt van de epidemie 2132 bedroeg, teruggebracht naar slechts één. Maar de uiteindelijke tol is hoog. Tijdens de epidemie worden tussen 1961 en 1962 van 5647 besmette bedrijven 319.386 varkens, 1251 runderen, 1085 schapen en 17 geiten afgemaakt.