Mensen met ernstig overgewicht (BMI boven de 35) komen in aanmerking voor een maagverkleining en verliezen daardoor gemiddeld 30 procent van hun lichaamsgewicht. Wie niet zit te wachten op een operatie, kan kiezen voor een virtuele maagbandbehandeling. Onder hypnose wordt deze zogeheten virtuele maagband 'geplaatst', terwijl er in werkelijkheid dus geen maagband zit.

Snel rijk
Van den Munckhof legt uit: “Je weet heel goed dat je geen maagband hebt, alleen alles wat je onderbewustzijn bereikt, wordt als waar aangenomen. Het onderbewustzijn zou reageren alsof er een maagband is geplaatst.” Met andere woorden: de hypnose laat je onderbewustzijn denken dat er wel een maagband zit.

Op internet zijn veel hypnosepraktijken te vinden die de virtuele maagbandbehandeling aanbieden en ook op sociale media staan video’s over afvallen door middel van (zelf)hypnose.

De virtuele maagbandbehandeling bestaat in Nederland al zo’n 20 jaar en er is sindsdien veel veranderd in het hypnoselandschap. Van den Munckhof: “Er zijn nu zelfs groepssessies van vier uur voor veertig mensen, die kosten dan ook nog eens 400 euro. Maar dat zijn gewoon commerciële modellen. Die zijn niet toegerust op resultaten bij mensen, maar om de therapeut zo snel mogelijk rijk te maken.” Het knaagt bij de hypnose-expert: “Ik kan daar niet heel goed mee leven. Dan valt de cliënt alsnog af, maar dan vooral in zijn portemonnee.”

Zorgen
Obesitas-chirurg Simon Nienhuijs van het Catharina Obesitascentrum in Eindhoven heeft ook zijn bedenkingen: “Ik maak me zorgen om de gevolgen van deze therapie. Voor diegenen die niet blijvend profiteren, kunnen de gevolgen zowel mentaal als fysiek groot zijn.”

Ook Catherine de Jong, anesthesioloog en secretaris van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, is niet blij met deze alternatieve behandelwijze. “Fysiek is het misschien niet schadelijk, maar mentaal wel; er wordt valse hoop verkocht.”

De Vereniging tegen de Kwakzalverij maakt zich hard tegen alternatieve behandelingen zoals de virtuele maagband. De Jong: “Wat mij betreft is hypnotherapie niet meer dan een kermistruc. Het is wederzijdse bezigheidstherapie, maar geen behandeling die in de gezondheidszorg thuishoort.”

Nienhuijs maakt zich ook zorgen over de mentale gevolgen. “Studies laten zien dat mensen met ernstig overgewicht heel laag scoren op kwaliteit van leven. Omdat ze hier zo gebukt onder gaan, maakt het ze ook kwetsbaar om therapieën aan te gaan waar geen langdurig effect van is aangetoond.”

Niet bewezen, wel vergoed
Wie graag een virtuele maagbandbehandeling vergoed wil krijgen, kan aankloppen bij onder andere de Tilburgse zorgverzekeraar CZ, waar de behandeling in een aanvullend pakket sinds 2006 wordt vergoed. De voorwaarde voor een (gedeeltelijke) vergoeding is wel dat de hypnotherapeut aangesloten is bij de door CZ erkende Beroepsvereniging van Hypnotherapeuten.

Catherine de Jong reageert geschokt op het feit dat de alternatieve behandelwijze door de zorgverzekeraar wordt vergoed. “Zijn er zorgverzekeraars die dit betalen?! Nou schandalig! Dat is ook het punt. Als zorgverzekeringen het vergoeden, dan geeft dat de klanten de indruk dat het wel zal werken. Wij, de Vereniging tegen de Kwakzalverij, zijn er ook heel boos over dat zorgverzekeraars wat dat betreft meedoen aan het verkopen van onzin en het bedriegen van klanten.”

Succes niet gegarandeerd
Hoewel Simon Nienhuijs kritisch blijft over de virtuele maagband, erkent hij dat de therapie in sommige gevallen een gunstig effect kan hebben. “Na hypnose kan er sprake zijn van een verandering in het eet- en leefpatroon. Dus als iemand hulp ervaart in het volhouden van een veranderde leefstijl ondersteund door hypnose, dan is dat een gunstige werking te noemen. Dat effect verdwijnt als de behandeling stopt: het jojo-effect. Het succes van de virtuele maagband is vele malen minder gegarandeerd dan bijvoorbeeld medicatie of een operatie met een vijfjarig begeleidingstraject dat wél bewezen effectief is.”

Voor Catherine de Jong is het duidelijk: “Op zijn gunstigst is het een placebo-effect, maar dan nog; zoveel geld betalen voor een placebo-effect is natuurlijk raar. Er is geen bewijs van de werkzaamheid van de ‘virtuele maagband’. Ik, als arts, mag niet liegen over de werkzaamheid van de behandeling, kwakzalvers mogen alles bij elkaar liegen. De leugens van kwakzalvers vallen onder de vrijheid van meningsuiting. Dat is niet netjes, maar niet bij de wet verboden.”

Een kliniek uit Boekel promoot de virtuele maagband: