BRABANT BEVRIJD

Blote commando's verstoppen zich op boerderij, Duitsers vernielen kerken

Vandaag om 07:00 • Aangepast vandaag om 11:38
nl
22 april 1945. Op deze dag trekken groepjes Duitse soldaten met dynamiet door het Land van Heusden en Alten. Ze laten een spoor van verwoesting achter. Hoge gebouwen worden opgeblazen om de aftocht te dekken. In de Biesbosch zitten Britse commando's verstopt. Bij Den Bosch bereiden Nederlandse militairen een aanval voor richting Gelderland.
Profielfoto van Willem-Jan Joachems
Geschreven door

Oorverdovend moet het lawaai zijn geweest op die dag in Werkendam en Woudrichem en omgeving. De Duitsers gaan door met hun verwoestingen, ook ‘s nachts. Ze blazen kerken op, waaronder de gereformeerde kerk aan de Merwestraat en de hervormde kerk aan de Dorpstraat in Werkendam.

De explosies moeten tot in de Biesbosch te horen zijn. In het onherbergzame gebied zitten de Britse commando’s nog steeds verscholen. Hun verkenningsmissie naar het noorden is tot stilstand gekomen omdat de teams zo verspreid zijn geraakt dat het contact verloren ging. Ze zijn ook hun boten kwijt. Bovendien zijn ze ontdekt door de vijand.

Zwemmen
De commando's kunnen geen kant op. Zwemmend teruggaan is te ver en gevaarlijk. Toch proberen drie mannen het op die manier, maar ze worden in het Steurgat met de sterke stroom meegenomen. Er was destijds nog eb en vloed in het gebied. De Britten belanden in Duits gebied.

De achtergebleven commando’s verstoppen zich in een boerderij. Om onderkoeling te voorkomen doen ze hun uniform uit. Naakt proberen ze zich op te warmen in het hooi. Ze beslissen om te blijven wachten op versterkingen.

Belgische soldaten
En die versterking komt er. Tussen Made en Drimmelen steken Belgische militairen de rivier over. Dat gaat mis. Er vallen doden en gewonden en deze operatie levert niks op.

Vanuit Geertruidenberg roeien nog meer geallieerde soldaten voorzichtig naar hun kameraden toe. Geallieerde kanonnen vuren ondertussen op de vijand, in Keizersveer en omgeving. Het is weer even volop oorlog. De Britten kunnen niet overal aan land, vanwege de mijnenvelden langs de rivieroevers. Het reddingsteam zoekt de vermiste kameraden, maar heeft in eerste instantie geen succes en vindt niemand.

De commando's tijdens hun actie in de Biesbosch (foto: IWM)
De commando's tijdens hun actie in de Biesbosch (foto: IWM)

De Britten besluiten dan maar een deel van de Biesbosch te bezetten, met alles wat ze hebben. Dat heeft wel succes. Al snel vinden ze hun vermiste kameraden: afgekoeld, nat, moe en hongerig. Ook hun naakte maten in de hooischuur duiken op.

Zonder slachtoffers in de eigen gelederen varen ze veilig en wel terug. De balans voor de Duitsers is slechter: minstens zeven doden en diverse gewonden.

De Britten maken krijgsgevangen. Die bevestigen in hun verhoor dat ze bevel hebben gekregen om te vertrekken uit het gebied.

De commando's in de Biesbosch in een schuur (foto: IWM/Imperial War Museum London)
De commando's in de Biesbosch in een schuur (foto: IWM/Imperial War Museum London)

Signalen over een Duitse terugtocht komen ook uit de Bommelerwaard, het gebied boven Den Bosch. De vijand zou de Waal over trekken. De geallieerden willen eerst uitzoeken of de Duitsers er nog zijn en zo ja: met hoeveel. Maar het plan wordt al snel uitgekleed. Bij nader inzien is het gebied te groot en er zijn te weinig soldaten beschikbaar voor de klus. De operatie wordt bescheidener van opzet.

Stellingen en loopgraven
Want de geallieerde commandanten verwachten toch weinig verzet. Alleen mijnenvelden en wat achtergebleven Duitse posten. Ze besluiten om rekruten in te zetten: jonge mannen van de Prinses Irene Brigade, Ze hebben koud hun opleiding op de militaire school in Bergen op Zoom afgerond.

Het blijkt een verkeerde inschatting. De Duitsers hebben na de bevrijding van Brabant niet stilgezeten. Het hele gebied boven Den Bosch is zwaar verdedigd. Stellingen en loopgraven zijn goed georganiseerd en bemand. De bevelhebber in Nederland generaal Johannes Blaskowitz heeft opdracht gegeven aan de 120.000 Duitse militairen in bezet Nederland om ‘Festung Holland’ te blijven verdedigen. Dus ook het Gelderse dorp Hedel.

De geallieerde aanval krijgt de naam Operatie Orange. In het donker, in de eerste vroege uren van 23 april 1945 moet de operatie beginnen. De oversteek is bij Den Bosch.

Het grootste deel van Noord-Brabant is in de herfst van 1944 bevrijd. Behalve Het Land van Heusden en Altena. Dat kreeg pas in mei 1945 de vrijheid terug. Dagelijks lees je in deze serie over de gebeurtenissen aan het eind van de Tweede Wereldoorlog in Europa.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.