Jolanda koos voor de dood op haar verjaardag
Vanaf haar geboorte is Jolanda al een zorgenkindje, vertelt vader Arie. “Ze huilde veel. En zelfs als klein kind leek ze altijd ongelukkig.” Omdat Jolanda slecht slaapt, trekt haar moeder bij haar in op de kamer. Zo kan ze haar meteen troosten als ze wakker wordt. “Toen we hulp zochten, kregen we verwijten. Dat we het verkeerd aanpakten in de opvoeding.”
Met Jolanda gaat het niet beter. Ze blijkt autisme te hebben en heeft moeite haar plek te vinden op school. Ze wordt gepest en contact maken is lastig. “Toen ze acht was, zei ze tegen ons: 'als ik nu van dit viaduct spring, dan ben ik overal vanaf.'”
"Je bent te complex, we kunnen je niet helpen."
“Als je haar op straat zag, zou je nooit denken dat ze kampte met een zware depressie en een eetstoornis. Ze deed alles altijd met een glimlach. Maar zodra ze thuis was, viel haar masker af.”
In maart 2020, als de coronacrisis uitbreekt, komt de klap hard bij haar aan. “Ze verloor haar baan en moest zich ineens aanpassen. Dat was voor haar, met haar autisme, moeilijk.” Jolanda klopt aan bij psychologen en psychiaters, maar krijgt te horen: ‘je bent te complex voor mij, ik kan je niet verder helpen.’
Ook voor haar eetstoornis proberen ze hulp te vinden. Samen met haar vader start Jolanda een intensief traject. “Ik wilde naast haar staan. Meedoen, zodat ik wist hoe ik haar kon helpen.” Maar ook daar loopt ze uiteindelijk vast. “Aan het einde zeiden ze: je hebt je voor de volle honderd procent ingezet, maar het gaat gewoon niet lukken.”
"We hadden hoop dat er nog een andere weg zou zijn."
Een jaar later zit Jolanda op de bank bij haar ouders: 'Ik moet jullie iets vertellen. Ik wil me aanmelden bij het Expertisecentrum Euthanasie.' "Dan stort je wereld als ouder helemaal in. Maar we dachten ook: als we haar nu tegenhouden, misschien doet ze het dan uiteindelijk toch zelf.”
“We hadden ergens ook hoop. Dat ze bij het expertisecentrum zouden zeggen: er is toch nog een andere weg. Een therapie, een behandeling, iets dat haar weer perspectief kon geven.”
Maar tijdens het allereerste gesprek wordt al duidelijk: Jolanda hééft alles geprobeerd. Toch krijgt ze geen toestemming voor euthanasie. “Ze was jong, lichamelijk gezond. Als je niet stervend op bed ligt, gaan ze niet zomaar akkoord met zo’n verzoek.” Een duidelijke reden voor de afwijzing krijgt de familie nooit.
Toch blijft Jolanda verder zoeken. Ze komen in contact met een psychiater uit Groningen. Ze blijven met elkaar in gesprek en uiteindelijk zegt de psychiater: ‘Er is geen mens die jou hier nog van kan weerhouden. Jij weet wat je wilt.'
De psychiater spreekt met Jolanda af dat hij naar Klundert zal komen, zodra ze daar klaar voor is. “Maar”, zegt hij erbij, “zorg dat je afscheid neemt voordat die dag aanbreekt.”
"Dan hebben jullie maar één rotdag per jaar."
Jolanda kiest het moment: 25 april 2024, haar verjaardag. De dag dat ze 34 wordt. “Ze deed dat bewust. Ze zei: 'dan hebben jullie maar één rotdag per jaar.'”
Zoals altijd regelt Jolanda alles tot in de puntjes. “Zelfs de kist had ze al uitgezocht. De goedkoopste. Want, zei ze, het is toch zonde om veel geld uit te geven aan iets dat toch verbrand wordt."
Op de dag van de euthanasie vindt Jolanda rust. “Ze was altijd bang. Maar die dag? Toen ze alle spullen zag die klaarlagen voor de euthanasie, begon ze te lachen. Geen angst. Niet voor haar keuze, niet voor de dood.”
“Het was een mooi en menswaardig afscheid. Wij konden haar hand vasthouden terwijl ze ging. Dat is het meest liefdevolle wat je als ouder nog kunt doen.”
"We hielden haar hand vast terwijl ze stierf."
Na het overlijden valt er een rust over Arie en Elly heen. “Dat klinkt misschien hard. Maar we leefden met angst. Als we een dagje weg waren, dachten we: straks vinden we haar. Maar we wisten dat Jolanda helemaal achter haar keuze stond. Misschien is ze nu wel beter af.”
Niet iedereen kan zich vinden in Jolanda’s keuze. “Er zijn mensen die sinds haar dood geen contact meer met ons willen. Die het ons kwalijk nemen. Maar wij waren er altijd voor haar. En zij voor ons.”
Negen maanden na Jolanda’s overlijden, op 20 januari 2025, overlijdt Elly onverwacht. “Ze vroeg zich vaak af waar Jolanda nu zou zijn. Je weet het nooit zeker, maar ik denk dat het verlies van haar dochter haar te veel is geworden.”
In huis is het stil. In de woonkamer staan de urnen van zijn vrouw en dochter naast elkaar. “Het is onvoorstelbaar hoe je leven zo snel kan kantelen. Maar ik ga door. Voor mijn zoon, schoondochter en voor mijn kleinkinderen.”
Praten over gedachten aan zelfdoding helpt en is bijvoorbeeld mogelijk via de landelijke hulplijn 113: www.113.nl of 0900-0113.