“Dit is voor mij als archeoloog ook een uniek project", zegt directeur Wilfried Hessing van opgravingsbedrijf Vestigia tegen de NOS. Zijn team speurt normaal naar scheepswrakken in de Waddenzee of het IJsselmeer. “Maar een verdronken vindplaats uit de Romeinse tijd, dat gebeurt misschien eens in de tien jaar.”

Indiana Jones in de Maas
En wie er altijd al eens van droomde om in de schoenen te staan van Indiana Jones of Lara Croft heeft geluk. Duikers krijgen een camera mee op hun helm om onder water alles live te filmen. Alles wordt via een livestream uitgezonden en ook vanaf het ponton aan de oppervlakte kunnen mensen meekijken.

En kan je dan aan de reacties van de archeologen zien hoe bijzonder iets is? Dat hangt af van wie de vondst doet. "Archeologen vinden niets leuker dan mooie vondsten", zegt Hessing. "Er zijn er die met wetenschappelijke distantie (red. afstand) reageren en anderen die enthousiast op het ponton gaan staan springen. Die laatsten zullen zich iets moeten inhouden, anders krijgen we te veel golven."

Strategische plek
In de Romeinse tijd was Cuijk – toen nog Ceuclum – een belangrijke grenspost. Hier kruiste de weg tussen Nijmegen en Maastricht de rivier de Maas. Bij eerdere opgravingen werd bevestigd dat het dorp vooral een burgerlijke nederzetting was. Maar met de aanleg van de steiger in de vierde eeuw kreeg het dorp ook een militaire rol. “Die periode is nogal duister. We weten weinig omdat er maar weinig vindplaatsen zijn", legt Hessing uit.

De Archeologen hopen dat de houten steigerpalen en losse vondsten meer duidelijkheid geven over het Romeinse leven langs de Maas in die tijd. Zo wordt er gekeken naar de steigerpalen en gaan de duikers ook op zoek naar spullen die tijdens het laden en lossen honderden jaren geleden overboord zijn gevallen, denk aan aardewerk, glas en metalen.

De verwachting is dat de opgraving in Cuijk veel gaat opleveren. Onder water bleven de resten eeuwenlang luchtdicht afgesloten, waardoor alles uitzonderlijk goed bewaard is gebleven. “Zodra er boven water zuurstof bijkomt, valt het uit elkaar", weet Hessing.

Moet snel gebeuren
Duikers graven lagen van 10 centimeter tot een meter diep af. Grote objecten worden met de hand geborgen, kleiner materiaal wordt boven water gezeefd. Ook tientallen palen worden met kranen uit de rivierbodem getrokken. En dat moet snel gebeuren.

Want, waar archeologen normaal vondsten juist in de grond laten, dreigt dit stuk erfgoed voorgoed te verdwijnen. De Maas stroomt harder door klimaatverandering en schroeven van zware schepen trekken de plek langzaam kapot. “We hebben het nog geprobeerd te beschermen met zandzakken en doeken, maar dat werkte niet,” zegt Hessing. “Hele stukken zijn al verdwenen. Opgraven was de enige optie.”