De volkstuintjes haalden in 2021 het nieuws. Het RIVM adviseerde mensen om geen groenten uit de tuin te eten. Er zat te veel PFAS in, een verzamelnaam voor moeilijk afbreekbare chemicaliën, afkomstig van het bedrijf Custom Powders.

De eigenaren van de ruim 40 tuintjes hebben lang op sanering moeten wachten. “Veel tuinders zijn oud en kunnen helemaal niet tegen de stress”, zegt de vrouw van Jos, Elena Henraat. De tranen springen in haar ogen. Volgens haar zijn er mensen gestopt met hun hobby door de onzekerheid.

Volgens de gemeente is het besluit om te saneren vorig jaar genomen. Ze wilde dat de huurders maximale inspraak zouden krijgen. Ook moesten de vergunningen en ontheffingen om te saneren nog geregeld worden. In maart wordt de toplaag van 50 tot 100 centimeter vervangen. De gemeente hoopt dat de klus op 1 april klaar is.

Maar het bestuur is bang voor een laag dood zand in plaats van hun vruchtbare moestuintjes. “Met een sanering gaat de bodem helemaal naar de filistijnen," zegt Jos. Volgens de gemeente is de grond die de mensen terugkrijgen van goede kwaliteit. "We hebben veel ervaring met aan- en beplanting en wat daarbij komt kijken", schrijft de gemeente in een reactie.

Jos en Elena komen met een rapport op de proppen. De hoeveelheid PFAS is in ruim 2 jaar met 60 procent gedaald, zeggen ze. Volgens de gemeente klopt dit niet. De hoeveelheid PFAS in de tuintjes is vele malen hoger dan de norm, zegt de gemeente. Jos en Elena: "De PFAS spoelt hier vanzelf weg. Doe opnieuw onderzoek."

De tuinders kunnen pas over jaren weer tuinieren zoals nu, denken Jos en Elena. “Veel mensen boven de 80 vragen zich af of ze ooit nog hun tuintje zullen hebben”, zegt Jos. “Terwijl het opruimen in onze beleving voor noppes is. Onze wereld gaat kapot. Ook de compensatie gaat niet goed. We zouden alles terugkrijgen wat we hadden, maar ik krijg nog niet eens de helft."

Volgens de gemeente worden de tuinders volledig gecompenseerd voor hun bezittingen en kunnen ze kiezen tussen geld, natura of een combinatie van deze twee.

De gemeente maakt zich zorgen over tuinders die wel willen dat gesaneerd wordt, terwijl het bestuur tegen is. Eerder deze week was er een inspraakavond, waar een grote groep mensen aangaf voor de sanering te zijn. Ze voelen zich niet vertegenwoordigd door het bestuur en keuren hun handelen af, stelt de gemeente.

"Totaal niet waar", zegt Jos. Volgens hem gaat het juist om een kleine groep. "Maar er zijn de laatste maanden meer mensen voor de sanering om maar van de ellende af te zijn."

Jos en Elena halen al jaren geen groenten meer uit de supermarkt. "Onze andijvie smaakt veel beter", zegt Elena. "Dat komt omdat hij twintig minuten geleden is geoogst." Het koppel zegt zich geen zorgen te maken om PFAS. "De mensen hier eten al jaren uit de tuin."

LEES OOK: RIVM: Eet geen groenten uit Helmondse volkstuintjes